भुपेन्द्र जि.सी, काठमाडौं

कुनैपनि देशको क्रिकेट विकास गर्न ग्रासरुट क्रिकेट निकै महत्वपूर्ण हुन्छ । तर नेपाली क्रिकेटमा ग्रासरुट क्रिकेटको अवस्था निकै कमजोर छ । क्यानका सदस्य प्राप्त ४५ जिल्ला छन् । केहि जिल्ललाई छाड्ने हो अन्य सबै राष्ट्रिय प्रतियोगिताको समयमा मात्रै सक्रिय हुन्छन् । ग्रासरुट कमजोर हुनुको मुख्य कारण जिल्लाले आफ्नै बजेटमा प्रतियोगिता गर्न नसक्नु हो ।

सामान्यतया क्यानले आयोजना गर्ने प्रतियोगिताका लागि प्रदेश छनोट केहि दिनमा सम्पन्न हुन्छ । सदस्य जिल्लालाई समूह चरणमा विभाजन गर्दै २-३ खेलको प्रदर्शनका आधारमा प्रदेश टोली छनोट गरिन्छ । प्रदेश संघहरु क्यानले दिने अनुदानमा छनोट आयोजना गर्दै आएका छन् । क्यानको बजेटलाई छाडेर आफ्नै खर्चमा प्रतियोगिता गर्ने नेपालमा निकै कम जिल्ला छन् ।

प्रदेश भने सबै क्यानको प्रतियोगितामा मात्रै सक्रिय हुन्छन् । जसको कारण राष्ट्रिय प्रतियोगितामा प्रदेश टोलीको प्रदर्शन कमजोर हुने गर्दछ । जिल्ला र प्रदेशमा पर्याप्त खेल नहुँदा क्षमता भएका युवा खेलाडी त्यतिकै हराएर जाने गर्दछन् । एक वा दुई खेलमा राम्रो गर्न नसके एक वर्ष पुरै बाहिर हुनु पर्ने बाध्यता छ ।

तर नेपाली क्रिकेट टोलीका सर्वाधिक सफल कप्तान तथा खेलाडी पारस खड्का बागमती प्रादेशिक क्रिकेट संघको अध्यक्षमा निर्वाचित भएर आएसँगै उनको नेतृत्वमा रहेको समितिले छनोट पद्दतिमा उदाहरणीय प्रयोग अघि सारेका छन् । पराम्परागत छनोट पद्दतिलाई अन्त्य गर्दै बागमतीले घरेलु क्रिकेटमा नयाँ छनोट प्रक्रियाको सुरुवात गर्यो । विगतमा महिला क्रिकेटरले दुई वर्षमा खेल्न नपाउने प्रतिस्पर्धात्मक खेल संख्या, यसपटक बागमतीका खेलाडीले एकै महिनामा खेल्न पाउने भएका छन् । यसले खेलाडीमा यसअघि देखिने म्याच एक्सपोजर र आत्माविश्वासको कमी अन्त्य हुने देखिन्छ ।

प्रधानमन्त्री कप महिला टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता पुष १ देखि काठमाडौंमा सुरु हुँदैछ । बागमतीले घरेलु क्रिकेटको इतिहासमै फरक तरिकाले छनोट गर्ने प्रयास गरेको छ । सुरुमा बागमतीले प्रदेशमा सहभागी काठमाडौं, भक्तपुर, ललितपुर र चितवनबीच सिंगल राउन्ड रोविनको आधारमा चितवनस्थित निर्माणधिन गौतमबुद्ध रंगशालाको नमुना मैदानमा छनोट प्रतियोगिता गरेको थियो ।

प्रदेश छनोटमा सिंगल राउन्ड रोविनका शीर्ष दुई टोलीले फाइनल खेलेका थिए । काठमाडौंले ललितपुरलाई फाइनलमा हराउँदै उपाधि जितेको थियो । बागमतीले प्रदेश छनोटमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने खेलाडीबाट थप तीन टोली बागमती रेड, ब्ल्यू र ग्रीन गरी राउन्ड रोविनको आधारमा इलिट ट्रफी आयोजना गरेको थियो ।

उक्त प्रतियोगिताबाट शीर्ष खेलाडी छनोट गर्दै बागमती प्रदेशले अब नेपाल एपिएफसँग तीन टि२० खेलको सिरिज पनि खेल्नेछ । खेलाडीलाई आफ्नो क्षमता प्रमाणित गर्ने र आत्माविश्वास बढाउन कुनै कसर बाँकी राखेको छैन ।

नेपाली क्रिकेट टोलीकी प्रमुख बलर तथा बागमतीकी कप्तान अश्मिना कर्माचार्य प्रदेशको योजना देखेपछि सुरुमा यति धेरै खेल खेल्न नसकिने हो कि भन्ने डर लागेको बताउँछिन् ।

‘एक महिनाको पूरा तालिका थियो । महिला क्रिकेटमा यो पहिलो पटक भएको हो । यो हुँदा सुरुमा खेल्न सकिन्छ कि सकिदैन भनेर आफूलाई नै शंका लागेको थियो । मानसिक रुपमा तयार गरे सकिने रहेछ । यस्तो प्रतियोगिता सबै प्रदेशले आ–आफ्नो ठाउँबाट गर्न सके नेपाललाई धेरै राम्रो हुन्छ । बागमती प्रदेश संघलाई धन्यावाद भन्न चाहन्छु’, अश्मिनाले हाम्रो खेलकुदसँग भनिन् ।

त्यसैमा उनले थपिन, ‘यस्ता प्रतियोगिता अझै धेरै हुनुपर्छ । पहिलो पटक यतिधेरै प्रतिभा देखिएको छ । विकास गर्दै लग्यो भने एक दुई वर्षमा धेरै राम्रो हुन्छ । यतिधेरै खेल नखेलेको भए हाम्रो क्षमता कहाँसम्म छ थाहा हुने थिएन । नयाँ खेलाडीहरुलाई जति धेरै खेल्यो उनीहरुको आत्माविश्वास पनि त्यतिनै बढ्दै जान्छ ।’

युवा विकेटकिपर कन्चन श्रेष्ठले अघिल्लो महिना नेपाली क्रिकेट टोलीमा डेब्यू गरेकी थिइन् । विकेटकिपरमा राम्रो सम्भावना बोकेकी उनी पर्याप्त खेल नहुँदा माथि उठ्न सकेकी छैनिन् । वर्षमा हुने एकमात्रै प्रधानमन्त्री कपमा पनि अपेक्षा अनुसार प्रदर्शन गर्न पाएकी थिइनन् । तर यस पटक पर्याप्त खेल पाउँदा उनको मनोबल फरक भएको बताउँछिन् ।

‘यस खेलबाट हामीले धेरै सिक्यौं । कमजोरीलाई सुधार गर्दै अघि बढ्ने मौका पाएका छौं । यस प्रतियोगितापछि पहिलाको भन्दा राम्रो गर्छु जस्तो लागेको छ । खेलको अवस्था अनुसार कसरी खेल्ने सिकेका छौं’, कन्चनले भनिन् ।

बाागमतीले प्रदेश खेलकुद विकास परिषद्सँग समन्वय गर्दै छनोट गरेको छ । बागमती प्रदेश खेलकुद परिषदले यस छनोटलाई २५ लाख रुपैयाँ प्रदान गर्नेछ ।

‘हामीलाई बागमती खेलकुद परिषद्ले एउटा सिमित बजेट छ भन्नु भएको थियो । त्यसमा सदस्यसचिव सूर्यलाल भण्डारीले ल गरौं न भनेर बजेट राखेपछि विशेषगरि महिला क्रिकेट प्राथमिकतामा नपरेको हुँदा बागमतीबाट नै एउटा उदाहरणको रुपमा काम गरौं भनेर यो प्रतियोगिता आयोजना गरेका हौं’, पारसले भने ।

पारसले खेलाडीहरुले एक वर्षमा नपाएको खेल यस प्रतियोगितामा पाएको बताए । ‘प्रतियोगितामा बहिनीहरुले एक वर्षमा नपाएको खेलहरु यस प्रतियोगितामा खेल्ने मौका पाएका छन् । अनुभवको लागि यो राम्रो पनि हो । हामीलाई जसरी अन्य प्रदेशले पनि परिषदबाट साथ पाउने हो भने चाहे महिला होस् वा पुरुष क्रिकेटमा अलीकति प्राथमिकता राखेर एउटा वातावरण सिर्जन गनुपर्छ । हामीलाई सचिव भण्डारीले क्रिकेटलाई प्राथमिकता दिनु भएको छ । यो एउटा गौरवको कुरा हो’, पारसले भने ।

क्यानले यो पटक देखी महिला प्रधानमन्त्री कप काठमाडौंमा गर्दैछ । पहिलो पटक महिला टोलीले सिंगल राउन्ड रोविनको आधारमा प्रधानमन्त्री कप खेल्नेछन् ।

‘सर्वप्रथम महिला क्रिकेटमा खेलहरु बढाउनै पर्नेछ । प्रधानमन्त्री कप यस पटक देखी राउन्ड रोविन लिगको आधारमा गर्ने छौं । यस बारे हामी चाँडैनै आधिकारीक रुपमा घोषणा गर्ने छौं । जति धेरै म्याच, त्यति धेरै एक्स्पोजर पाउने हुन् । यहाँ हामीलाई एउटा सजिलो के छ भने तुलनात्मक रुपमा पुर्वाधारहरु पनि छन्’, उनले भने ।

पारस पुरुष क्रिकेटको तुलनामा महिला टोलीलाई ५/१० प्रतिशत पनि लगानी नभएको बताउँछन् । पारस महिला क्रिकेटलाई पनि लगानी गर्न प्रायोजकलाई आग्रह गर्दछन् ।

‘जति क्रिकेट पुरुषमा भएको छ । त्यसको ५-१० प्रतिशत पनि महिलामा लगानी भएको छैन । आशा गर्न छाड्नु हुँदैन भने जस्तै हाम्रा प्रायोजकहरुलाई मेरो व्यक्तिगत आग्रह पनि हो, महिला क्रिकेटलाई पनि साथ दिन जरुरी छ । यो क्षेत्रमा धेरै क्षमता र सम्भावना छ’, पारसले भने ।

‘महिला क्रिकेटलाई अहिले अपेक्षा भन्दा पनि रमाउने सोचेका छौं । किनभने १५ वर्षअघि मैले क्रिकेट सुरुवात गर्दा २००७, २००८ कुनै भविष्य थिएन । कसैले चिन्ने पनि खासै थिएन । आउँथ्यौ, खेल्थ्यौं र जान्थ्यौं । नेपाली क्रिकेटको खेलाडी भनेर कमैले चिन्थे । अहिले महिला क्रिकेटको अवस्था पनि त्यही छ । अव यसलाई कसरी निरन्तरता दिने भन्ने पनि छ । यसले आत्माविश्वास बढ्नेछ । जित्ने वा हार्ने सोच्ने छैनौं । अहिलेलाई हामीले दिनसक्ने सेवा सुविधा थपिन दिने छौं । आगामी दिनमा डेढ वर्षपछि विकास गर्दै पुरुषसँगै अघि बढ्ने छौं’, पारसले भने ।

बागमती प्रदेश खेलकुद विकास परिषदले साथ नदिएको भए यो गर्न सायद यो सम्भव थिएन । पछिल्लो समय बागमती प्रदेश खेलकुदका सदस्य सचिव सूर्यलाल भण्डारीले क्रिकेटमा राम्रो साथ दिएका छन् । गत वर्ष बागमतीले हङकङसँग सिरिज खेल्दा पनि खेलकुद प्रदेश परिषदले आर्थिक सहयोग गरेको थियो । बागमती प्रदेश खेलकुद विकास परिषद्का सदस्यसचिव सूर्यलाल भण्डारीले महिला क्रिकेटमा ठूलो सम्भावना भएको बताउँछन् ।

‘सिनियर टोली विश्वकपमा पुगि सक्यो । मैले महिला क्रिकेटमा झनै बढी सम्भावना देखेको छु । बागमती प्रदेशको राम्रो टिम भयो भने आगमी दिनमा नेपाली महिला क्रिकेटलाई राम्रो सहयोग गर्न सक्छ । त्यही भएर महिला खेलाडीको लागि अली बढी ध्यान दिएका छौं’, भण्डारीले भने ।