कप्तान कथन

पवन अग्रवाल (नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका पुर्व–कप्तान)

म सानै देखि क्रिकेट खेल्थें । ठ्याक्कै उमेर र साल याद भएन । कलैयाको राजदेवी टोल थियो, हामी त्यहाँ नै क्रिकेट खेलेर हुर्कियौं । मैले क्रिकेट खेल्दा कलैयाको अवस्था राम्रै थियो । कलैया क्रिकेट क्लब भएको हुँदा सहज थियो । क्लबमा सिनियर दाईहरु खेलिरहनु हुन्थ्यो । उहाँहरुले खेलेको देख्दा खेल्न मन लाग्थ्यो ।

(तस्बिर – पवन अग्रवाल र मनिषराज पाण्डे सन् १९९६ मा ओपनिङ गर्न जाने क्रममा। स्रोत: पवन अग्रवाल)

केटाकेटीमा घरमा खासै केहि भन्नु भएन । क्रिकेट बढी खेल्न थालेपछि केहि गाली गर्नुहुन्थ्यो । क्रिकेट मात्र होइन खेलकुद त्यो बेला प्राथमिकतामै थिएनन् । घरबाट गालि सुनिन्थ्यो अनि फेरि खेल्थ्यौं । यो क्रम चलिरहन्थ्यो । त्यो बेला क्रिकेट खेल्दा ब्याट बल ठिकठिकै स्तरका थिएँ । कक बलले खेल्थ्यौं । कलैया क्रिकेट क्लबमा कम स्तरका सामग्री हुन्थ्यो । स्कुलको मैदानमा खेल्थ्यौं ।

यसो विचार गर्ने हो भने पहिला कलैयामा पाउने र अहिले काठमाडौं बाहेक अन्य ठाउँमा पाउने स्ट्रक्चरमा खासै धेरै फरक छैन । पिच आफैं बनाउँथ्यौं । म्याटिङ विकेट हुन्थ्यो । क्रिकेटमा कसरी लागें भन्ने ठ्याक्कै मलाई थाहा छैन । खेल्न त अरु पनि नखेलेको होइन । तर क्रिकेट सबैभन्दा बढी खेलिन्थ्यो ।

मैले सुरुवात गर्दा घरेलु प्रतियोगिता थोरै हुन्थ्यो । त्यो बेला काठमाडौं खेल मण्डलले एउटा प्रतियोगिता गराउँथ्यो । त्यो खेल्ने बढी इच्छा हुन्थ्यो । राष्ट्रिय (नेशनल) प्रतियोगिता हरेक वर्ष हुन्थ्यो । पहिला ७ वटा अञ्चलको हुन्थ्यो । पछि जिल्ला स्तरमा हुन थाल्यो । तराई भागमा अलि बढी प्रतियोगिता हुन्थे । जनकपुरले गराउँथ्यो । हामी पनि गराउँथ्यौं । विराटनगर, भैरहवा लगातका ठाउँमा लगभग वर्षको एउटा प्रतियोगिता हुन्थ्योनै । त्यो बाहेक हामी भारतको बिहार नजिकै हुँदा बढी खेल्न जान्थ्यौ ।

जय ट्रफी मैले पहिलो पटक २०४६ सालमा खेलेको थिएँ । सन् १९९६ सायद नेपालीमा ५१-५२ साल होला । त्यो समय नेशनल खेल खेल्दा हामीलाई मलेसियामा नेपालले एउटा प्रतियोगिता खेल्न जाँदैछ भन्ने थाहा थियो । पहिला एउटा नेशनल प्रतियोगिताबाट खेलाडी छनोट हुन्थ्यो । जसले राम्रो खेल्यो त्यसैबाट टोली बनाउने चलन थियो । छनोट अहिले जस्तो होइन ।

अहिले राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलेपनि नखेलेपनि नेपालबाट खेल्न पाइन्छ । त्यो बेला नेशनल (राष्ट्रिय) प्रतियोगिता नखेलेको खेलाडी नेपालबाट खेल्न पाउँदैन थियो । नेशनल खेल्नै पर्थ्यो र प्रर्दशन अनिवार्य थियो । त्यसमा मेरो प्रर्दशन ठिकै थियो र क्याम्पमा परे । जसमा २४–२५ जनाको विरगन्जमै प्रशिक्षण भएको थियो । क्याम्पमा परेपछि टोलीमा पनि परे । मलेसियामा सन् १९९६ मा भएको पहिलो एसिसी ट्रफि नेपालको पहिलो औपचारिक अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता थियो ।

त्यो बेला हरेक दुई वर्षमा हामी एसिसी ट्रफी खेल्थ्यौं । अहिले जस्तो प्रतियोगिता हुँदैन थियो । सन् १९९८ मा काठमाडौंमा भएको एसिसी ट्रफिमा मैले उप कप्तानको जिम्मेवारी पाएँ । सन् २००० मा म नेपालको कप्तान बने । युएईमा भएको एसिसी ट्रफिमा मैले कप्तानी गरिरहँदा नेपाल पहिलो पटक सेमिफाइनलमा पुग्यो । तर हङकङसँग पराजित हुन पुग्यौं ।

त्यो बेला पहिलो पटक नेपालले खेलेको खेल प्रत्यक्ष्य प्रसारण इएसपिनबाट भएको थियो । पहिलो पटक हामीले खेलेको खेल प्रत्यक्ष प्रसारण होला भनेर कहिल्य सोचेका थिएनौं । हामी क्रिकेट खेल्दा केहि थिएन । नेपाल टोलीबाट पनि खेलिन्छ कि खेलिदैन भन्ने केहि थाहा थिएन । नेपालबाट खेलेर विदेश गइयो । त्यो नै ठुलो कुरा हो । हाम्रो खेल लाइभ (प्रत्यक्ष प्रसारण) होला भनेर कहिल्य सोचिएको थिएन ।

एसिसीले सुरुवात देखिनै सेमिफाइनल र फाइनलको प्रत्यक्ष प्रसारण गर्थ्यो । सेमिफाइनलमा पुगेपछि हामी एक्साइटेड थियौं । खेलको लाइभ हुँदा छुट्टै किसिमको अनुभव थियो । नर्भस पनि भयौं । प्रदर्शन गर्नुपर्ने अलि दबाब पनि बढ्यो । किनभने हामीले खेलेको प्रत्यक्ष प्रसारण हुँदा सबैले देख्थे, हेर्थे । त्यसलै पनि हामीले सोचे अनुसार खेलमा प्रर्दशन गर्न सकेनौं ।

मेरो करिअरको उत्कृष्ट प्रर्दशन सन् १९९६ मा ब्रुनेईसँग अन्तिम विकेटका रुपमा आउट हुनुअघि ८० रन बनाएको थिएँ । म ओपनरको रुपमा गएको थिएँ र एकतर्फबाट विकेट गएपनि मैले राम्रो रन बनाउन सफल भए । २००१ मा क्यानडामा आइसिसी ट्रफी खेल्दा जमर्नीलाई अन्तिम ओभरमा जितको लागि ३ रन चाहिँदा हामीलाई १ विकेटको आवश्यक थियो । मैले बलिङ गर्दै विकेट लिएर खेल जिताएँ । त्यो पनि एउटा अविस्मरणीय प्रर्दशन मान्छु ।

मैले सुरुवातमा क्लबमा ओपनिङ ब्याट्सम्यान भएर गरे । मिडिल अडर (मध्यक्रम) मा पनि खेले । १९९६ मा सुरुवाती दुई खेल ओपनिङ गरिन । अन्तिम तीनमा गरेको थिएँ । मेरो विचारमा एउटा राम्रो ब्याट्सम्यानलाई ओपनिङमा खेल्न जहिले पनि सहज हुन्छ । किनभने ओपनिङमा कुनै दबाब हुँदैन । ओपनरले आफ्नो खेल खेल्न पाउँछ ।

देशको कप्तानी गर्नु गर्वको कुरा हो । देशलाई नेतृत्व गर्न पाउनु निकै ठूलो कुरा हो । सबैले यो मौका पाउदैनन् । कप्तानी गर्ने धेरैले प्रयास गरेका हुन्छन् तर पाउने एउटाले हो । म भाग्यमानी थिएँ, नेपालको नेतृत्व गर्न पाएँ । त्यो सबैभन्दा ठुलो उपलब्धि र गर्वको कुरा हो । युएईमा मेरो कप्तानीमै खेल्दा १ सय ७५ जति रन बनाएका थियौं ।

युएईले लक्ष्य पछ्याउने क्रममा ४० ओभरमा १ सय ५० रन बनाउँदा ५ विकेट गुमाएको थियो । अन्तिम १० ओभरमा २५ रन चाहिने हुँदा सबै थकित थिए । सबै खेलाडीलाई बोलाएर भने अझै पनि समय छ । प्रतिस्पर्धा गर्दै अन्तिमसम्म खेललाई लैजान सक्छौं भनें । नभन्दै खेल अन्तिम ओभर सम्म पुग्यो । ४ विकेट लिन सफल भएपछि यूएईलाई धौधौ भयो । तर अन्तिममा उनीहरुले १ विकेटले जिते । हामीले नजिते पनि खेल रोमाञ्चक थियो । त्यो लाइफ (जीवन) को ठुलो पाठ हो । अन्तिम सम्म प्रतिस्पर्धा गर्न छाड्नु हुँदैन भन्ने पाठ सिकायो ।

घरेलु प्रतियोगिताको रुपमा भैरहवामा भएको जय ट्रफी सन् १९९८ मा बारा जिल्लाले जित्दा म कप्तान थिएँ । बारा जिल्लाले पहिलो पटक जितेको हुँदा कप्तानको रुपमा त्यो पनि ठूलो क्षण मान्नुपर्छ । बारा जिल्लाको कप्तानी थालेको ठ्याक्कै याद भएन । तर मैले ५–६ वर्ष मज्जाले कप्तानी गरे । क्रिकेट करिअरमा अलिकति चित्त नबुझेको कुरा म सन् २००० मा कप्तान थिएँ । तर २००१ मा क्यानडा आइसिसी ट्रफिको म टोलीमा परिन । पछि चार जनाले भिषा नपाएपछि म गएँ ।

त्यो बेला म टिममा नपर्नुको कारण भने देखेको थिएन । जस्ले गर्नुभयो, उहाँले देख्नु भयो होला । म ६ महिना अघि कप्तान थिएँ । ६ महिनामा त्यति प्रर्दशन पनि खस्केको थिएन । त्यो बेला अलि नराम्रो लागेको थियो । क्रिकेटले मलाई धेरै सिकायो । नेतृत्व गर्ने क्षमता सिकायो । क्रिकेटले मिहिनेत गरे नतिजा आउँछ भन्ने सिकायो । सबैभन्दा ठुलो कुरा त टिममा प्लेयर कसरी हुने भन्ने सिकायो ।

(तस्बिर : क्यानका पूर्व अध्यक्ष विनयराज पाण्डे, पूर्वकप्तान त्रय एलबी क्षेत्री, उत्तम कर्माचार्य र पवन अग्रवाल (दायाँबाट) )

मलाई लाग्छ खेलकुदले मलाई मात्र होइन सबैलाई सिकाउँछ । कसैले सिक्छन् कसैले सिक्दैनन् । टिम खेलले धेरै कुरा सिकाउँछ । क्रिकेटको रहर पूरा भयो । क्रिकेट मैदानमा छिरेपछि छुट्टै आनन्द आउँथ्यो । त्यो भन्दा ठुलो कुरा अरु हुन सक्दैन । सबैभन्दा ठुलो कुरा मैले नेपालबाट खेल्न पाएँ । म भन्दा सिनियरले त त्यो पनि पाउनु भएन ।

नेपालको नेतृत्व गर्न पाएँ । क्रिकेट प्रति कुनै गुनासो छैन । बाँकी कुरा मान्छेलाई जति भएपनि पुग्दैन । मलाई खासै अन्य काम गर्नुपर्ने जरुरी थिएन । परिवार भगवानको कृपाले राम्रै थियो । कहिले काहिँ हाम्रो फ्याक्ट्रीमा जान्थें । फुलटाइम (पुरा समय) केहि गरिन । क्रिकेट छाडेपछि बैकिङ क्षेत्रको जागिरमा लागे ।

पहिलाको तुलनामा क्रिकेटमा अहिले धेरै स्कोप छ । पहिला हामी खेल्दा थिएन । हामी खेल्दा क्रिकेट त्यति बुझ्दैन थिए । फ्यान फलोइङ थिएन । राखेपमा नजर पर्ने कुरै भएन । क्रिकेटलाई सबैभन्दा तल राखिन्थ्यो । फुटबल, मार्सआर्ट्स, करांते माथि हुन्थे । अहिले क्रिकेट नम्बर वान बनेको छ । यो एउटा ठूलो फरक हो ।

पहिला भन्दा अहिले धेरै सुविधा छ । मैले त ४ वटा मात्र प्रतियोगिता खेलेको थिएँ । अहिले वर्षको ५-१० वटा खेल्छन् । एक्सपोजर छ । सबै कुरा फरक छ । आज राम्रो खेल खेल्यो भने खेलाडी स्टार हुन्छ । राम्रो खेल्न सके जीविका धान्न सकिन्छ । त्यो बेला पटक्कै थिएन । क्रिकेट खेल्नुस् । सिरियस (गम्भीर) रुपमा खेल्नुहोस् । के पाएँ भन्दा पनि आनन्द लिनुहोस्, रमाउनुहोस् अनि सबै पाउनुहुन्छ ।

नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका कप्तानहरुको संस्मरण समेट्ने क्रममा हाम्रो खेलकुदले सबै कप्तानहरुको खेल जीवन प्रतिविम्बित गर्ने प्रयास गर्नेछ । यो लेख हाम्रो खेलकुदका भुपेन्द्र जिसीले कुराकानीका आधारमा तयार पारेका हुन् । यसअघि अन्य कप्तानहरुको संस्मरण पढ्न यहाँ थिच्नुहोस ।