प्रकाश तिमल्सिना, काठमाडौं

जन्मपछि मृत्यु निश्चित छ । मृत्यु भन्ने वित्तिकै दुःख सँगै जोडिएर आउँछ नै । कति मृत्यु स्वभाविक हुन्छन् त कति अस्वभाविक । स्वभाविक मृत्युका लागि अधिकांश मानसिक रुपमा तयार भइसकेका हुन्छन् । यद्यपी ती सबै प्रकट हुँदैनन् । अर्को अस्वभाविक मृत्युलाई स्वीकार गर्न भने कठिन र बढी पीडादायी हुन्छ ।

२०७२ वैशाख १२ गतेको गएको विनाशकारी महाभूकम्पले नेपालमा झन्डै ९ हजार मानिसको ज्यान गएको थियो । मृतकका आफन्तलाई त्यो अस्वभाविक मृत्यु स्वीकार गर्नका लागि निकै कठिन परेको हुनुपर्छ । भूकम्पले मृत्यु हुने परिवारका कथा व्यथा अलग अलग छन् । एक सेकेन्डले कतिको ज्यान गएको हुनुपर्छ भने सेकेन्डकै कारण कतिको ज्यान जोगियो पनि होला ।

हामी नेपालका खेलकुद पत्रकार अझ भन्नुपर्दा नेपाल खेलकुद पत्रकार मञ्च (एनएसजेएफ) परिवारका लागि महाभूकम्पले त्यस्तै एउटा अस्वभाविक मृत्यु पीडादायी र पत्याउनै नसकिने घटना निम्त्यायो । हामीले हाम्रा मिलनसार सहकर्मी (भाई) सुमन भोम्जनलाई त्यसै भूकम्पमा गुमाएका थियौं ।

हेटौंडामा पत्रकारिता सुरु गरेका सुमन खेलकुद पत्रकारिता गर्नकै लागि राजधानी छिरेका थिए । काठमाडौंको नेपाल एफएम हुँदै सुरु भएको उनको खेलकुद पत्रकारिता गोरखापत्रमा पुगेर अघि बढ्दै थियो । सुरुवातमा घट्टेकुलो अनि मैतीदेवी हुँदै उनी त्यसबेला वीर अस्पताल अगाडीको फलफूल गल्लीमा बस्ने गरेका थिए । भूकम्पमा उनी बसेको घर भत्कँदा उनी त्यसै घरमा परेका थिए ।

भूकम्पकै कारण सुमनको मृत्यु भएको निश्चित हुन भने एक साता लागेको थियो । एक साता न हामीसँग उनको सास थियो न त शव नै । त्यो एक साता कसरी बित्यो भन्ने हामी एनएनजेएफ परिवारसँग अलग्गै अनुभव छ । विनाशकारी भूकम्प र त्यसपछि हाम्रो पहलका बारेमा केहि पछि म चर्चा गर्ने नै छु । अहिले मैले चिनेको सुमनका बारेमा केहि लेख्ने प्रयास गर्छु ।

एनएसजेएफमा आबद्ध साथीहरुको सुमनसँग आ आफ्नै खालका सम्बन्ध र सम्झना हुनु स्वभाविक थियो । केहि सिमितसँग छाडेर उनी सबैसँग उत्तिकै मिल्थे । उनको बोल्ने शैलीले हामी सबैको भन्दा अलि फरक थियो । उमेरले गर्दा पनि होला मान्छे एकदम बिन्दास । भविष्यको बारेमा धेरै चिन्ता उनी गर्दैन थिए ।

उनको एउटा स्वभाव उमेर सकेसम्म कम भन्न पाउँदा खुसी हुने । उनले आफ्नो असली उमेर कहिल्यै बताएनन् । सधैं आफुलाई २३-२४ वर्ष भन्न रुचाउने उनको स्वभाव थियो । सिनियर सबैलाई उनी दाजु भनेर सम्बोधन गर्ने । हामी कहिले काही उनको क्यारिकेचर पनि गर्थ्यौं  ।

उनीसँग मेरो पहिलो भेट ठ्याकै याद छैन । लाग्छ एनएसजेएफकै त्रिपुरेश्वस्थित कार्यलयमा भएको हुनुपर्दछ । मञ्चको मकवानपुर समन्वय शाखाको संस्थापक अध्यक्ष भएका नाताले उनलाई नभेटे पनि नामले हामी एकअर्कासँग परिचित थियौं । काठमाडौं आएको केहि समयदेखि नै उनी नियमित एनएसजेएफ कार्यालय आउनेमा पर्थे । नियमित हुने हाम्रो जमघटले घनिष्टता पनि त्यहि हिसाबले बढ्ने नै भयो ।

फिल्ड रिपोर्टिङ बाहेकका दिन हामी ११-१२ बजे मञ्च पुग्ने र साँझ आ-आफ्नो काममा जानुअघि मञ्चमै गफमा रमाउने हाम्रो दैनिकी हुन्थ्यो । अझ एनएसजेएफले हरेक वर्ष आयोजना गर्ने पल्सर स्पोर्टस अवार्ड सुरु हुनु झन्डै दुई महिनादेखिको हाम्रो व्यस्तता निकै हुन्थ्यो । त्यसमा सक्रिय हुने मध्ये सुमन एक हुन् । नेपाल एफएमबाट उनी गोरखापत्र गए पनि मञ्चमा उनको सक्रियता उस्तै थियो ।

सायद २०६८ साल तिर हुनुपर्दछ । म शारीरिक रुपमा निकै मोटो थिए । अलि होचो कदको भएपनि उनी पनि मोटै थिए । यसै सल्लाहै सल्लाहमा हामी दशरथ रंगशालामा मर्निङ वाकका लागि जाने निधो गर्यौं । अर्को सल्लाह भयो म उनलाई लिन जाने । मोटरसाइकलमा शान्तिनगरबाट घट्टेकुलो हुँदै रंगशाला पुग्ने हाम्रो दैनिकी भयो । मलाई सम्झना भएसम्म उनी र म झण्डै एक वर्ष नियमति रंगशाला गयौं ।

हेटौंडाकै बक्सिङ खेलाडी पूर्ण तामाङले मर्निङ वाक गर्दा पसिना धेरै आउने ज्याकेट बनाउँछन् भन्ने सुमनले भनेर थाहा पाए । हामीले अर्डर गरेर लगायौं, अहिले पनि बेला बेला पूर्णसँग भेट हुँदा सुमनको प्रसंग निस्किन्छ । सुमनकै कारण मैले पूर्णलाई चिनेको थिएँ । हामी दैनिक झन्डै ४५ मिनेट हिड्थ्यौं । अनि त्यसपछि दौडन्थौं । सुरु सुरुमा ५-६ राउन्ड दौडिने हामी पछि १०-१२ राउन्डसम्म दौडन थाल्यौं ।

पछि त यस्तो भयो म पनि सकेसम्म बढी दौडन खोज्ने । उनी पनि अलिक एकोहोरो, सकी नसकी मभन्दा एक दुई राउन्ड बढी दौडिनै पर्ने । सायद त्यहि देखासिकीले पनि होला हामीमा परिवर्तन देखियो । उनी निकै घटे । म पनि १५ केजीसम्म घटे । उनको प्रेसर अली कम हुने भएकाले बेला बेला गाह्रो हुन्छ भन्थे । अनि जीवनजल पानी खान्थे ।

विस्तार समयक्रमसँगै उनी घट्टेकुलोबाट मैतीदेवी सरे । उनी रंगशाला जान पातलो हुँदै गयो । म भने नियमित रुमपा गइरहन्थे । मञ्चमा भेट हुने क्रम भने छँदै थियो । खेलकुद पत्रकारितामा अझै राम्रो गर्नुपर्छ भन्नेमा उनी दृढ थिए । मागेको सल्लाह दिन्थे । तर, पछिल्लो समयतिर उनी मसँग कमै सल्लाह लिन्थे । मैले बीचमा एकपटक हप्काएपछि उनी मसँग अलि टाढा हुँदै गएका थिए ।

एनएसजेएफमा एन्फाबाट समाचार संकलनका लागि आएको एउटा कोटाका विषयमा उनलाई मैले रंगशालामै गाली गरेको थिए । एनएसजेएफले उनलाई पहिलो पटक देशबाहिर पठाउन लागेको थियो । उनले मलाई यो होइन त्यो टुर मिलाइदिनु भनेपछि मैले उनलाई भाई तिम्रो रुची हैन संस्थाको निर्णयमा हुन्छ भनेको थिए । सायद उनी त्यहँबाट मसँग अलिक टाढा भएको लाग्छ । मेरो लागि भने त्यो खासै ठूलो विषय थिएन । मञ्चको नेतृत्वमा बसेपछि सबैको चित्त बुझाउन सकिन्न भन्नेमा म थिए । समयक्रमसँगै त्यो विषय सामान्य हुने नै भयो । उनी पछि एउटा टुरमा गए पनि ।

राजधानीमा पत्रकारिता गरेपनि सुमन आफ्नो ठाँउमा भने केहि गर्न चाहन्थे । उनकै पहलमा हामीले हेटौंडामा खेलकुद पत्रकारिता र फोटो पत्रकारिताको तालिम पनि दिएका थियौं । मञ्चका निर्वतमान अध्यक्ष महेश आचार्य, मञ्चका केन्द्रिय सदस्य पवन आचार्य, नेपाल फोटो पत्रकार क्लबका अध्यक्ष विकास कार्की र म तालिमका लागि हेटौंडा गएका थियौं । तालिमको तयारीका लागि पहिला नै त्यहाँ पुगिसेका सुमन फर्कंदा हामीसँगै फर्केका थिए ।

तालिमअघि मकावापुर मञ्चको आयोजनामा भएको प्रभातफेरीपछिको औपचारिक कार्यक्रमका लागि सुमनले भानुचोकको गाडी नै बन्द गराएका थिए । पछि पनि हामीले त्यो विषय निकालेर उनीसँग ठट्टा गर्थ्यौं । सुमनले चाहने हो भने हेटौंडा ठप्प हुन्छ भन्थौं । हाँस्दै उनको जवाफ हुन्थ्यो, ‘त्यस्तो होइन दाजु ।’ तालिमबाट फर्कनुअघि उनले हामीलाई घरमा खाना खानुपर्छ भनेकोले हामी गएका थियौं । त्यति बेला हो, सुमनको आमाबुबासँग पहिलो पटक भेट भएको ।

२०७२ वैशाख ४ गते एनएसजेएफकै हामी साथीहरु हाम्रो गाँउ (ढुंखर्क) जाने सल्लाह भयो । मैले सुमनलाई जाउँ भनेको थिएन । साथीहरुबाट उसले थाहा पाएपछि मलाई फोन गरेर जाने इच्छा व्यक्त गरे । मैले हुन्छ भनें । त्यतिबेला म कार्यरत नागरिकमा बाइक राखेर साथीहरुसँगै गाडीमा गएका थिए । केहि केहि गरिराख्नुपर्ने उनको स्वभाव । घरमा खाना पकाउने बेला उनी सघाउन अघि सरे ।

मेरो श्रीमतीले उनलाई पहिलाबाट चिन्ने भएकाले भान्सामा सघाउन थालेपछि उनलाई घरमा आमा,भाउजु, बहिनीले पनि याद गर्ने नै भए । हामीले सबैलाई एक ठाँउमा सुत्ने व्यवस्था गरेका थियौं । तर, सम्भव भएन । सुमन त्यहाँ अटेनन् । महेश दाई र म माथिल्लो तलामा सुत्न गयौ । सुमनलाई सँगै लग्यौं । खाट एउटा सानो थियो । त्यसमा सुमनलाई सुत भन्यौं हामी भूईमा सुत्यौं । भोलीपल्ट नै हामी गाँउबाट फर्केका थियौं ।

वैशाख १२ गतेको विनाशकारी भूकम्पपछि म घरै थिएँ । त्यतिबेला सबै आ-आफ्नो परिवारका बारेमा चिन्तित र अब के गर्ने भएकाले अरु धेरै सोच्ने अवस्था थिएन । सुमन सम्पर्कमा छैनन् भन्ने मैले बेलुका थाहा पाइसकेको थिएँ । तर, के गर्ने भन्ने सोचिन । सुमनले आफ्नी बहिनी नविनालाई ब्युटिसियन तालिमका लागि मेरो श्रीमतीसँग भेटाएका थिए । त्यसैले बहिनी र हाम्रो सामान्य चिनजान थियो ।

भूकम्पको भोलीपल्ट नविनाले मेरो श्रीमतीलाई अत्तालिँदै फोन गरेर दाईहरुलाई खोजिदिनु भन्न आग्रह गरिन् । त्यसपछि भने मैले मञ्चका तत्कालिन अध्यक्ष अजय फुयाल, महासचिव महेश आचार्य लगायतलाई परिस्थिति बताएँ । भोलीपल्ट भेटेर के गर्ने भन्ने सल्लाह भयो । त्यसबीचमा म र श्रीमती एक पटक सुमन बसेको एरिया एकपटक हेर्न जानु पर्यो भनेर सोच्यौं । ठ्याकै यहि बस्छन् भन्ने थाहा थिएन । गुच्चाटोलमा घुम्दै गर्दा खेलकुद पत्रकार साथी श्रीलोचन राजोपाध्यायसँग भेट पनि भएको थियो । हामी भूकम्पले मृत्यु भएकाहरुको
शव टिचिङ अस्पतालमा राखेको भन्ने सुनेपछि हामी त्यहाँ पुग्यौ । मैले गाडीमा चढाएको, सटरमा राखिएको सबै तिर हेर्यौं, तर उनी भेटिएनन्  ।

सामाजिक सञ्जालमा सुमनसँग मुल्दो जुल्दो अनुहारको मान्छे फोटो आएपछि हामी (महेश दाई, मेरो श्रीमती) छाउनीस्थित आर्मी अस्पताल गएका थियौं । त्यहाँ फुटबल प्रशिक्षक राजुकाजी शाक्यसँग पनि भेट भयो । त्यहाँ पनि सुमन भेटिएनन् । सुमनलाई अस्पताल पुर्याएको छ भन्ने हामीलाई लाग्न छाड्यो । अनि खोजी अब उनी बसेको घर भत्केकै ठाँउमा केन्द्रित गराउने निधो गर्यौं । त्यसबीचमा परिवारसँग पनि म नियमित सम्पर्कमा थिए ।

सुमनका दाजु मदन (दाई) काठमाडौं आइसकेका थिए । उनी पनि हामीसँगै खोजीमा लागेका थिए । नेपाली सेनाको सहयोगमा हामीले सुमन बसेको भत्केको ठाँउमै खोज्न आग्रह गर्यो । अन्ततः वैशाख १९ गते सुमन मृत अवस्थामा फेला परे । त्यसपछि घरमा बुबाआमासँगको सल्लाह पछि हामीले उनको शव घर पठाएका थियौं ।

वैशाखकै अन्त्यतिर उनी हेटौंडामा स्पोर्टस अवार्ड आयोजना गर्ने तयारीमा थिए । हामीसँग सल्लाहपछि उनी एन्फाका तत्कालिन कार्यवहाक अध्यक्ष ललितकृष्ण श्रेष्ठ मुख्य अतिथि बनाउनेमा पुगेका थिए । भूकम्पपछि उनी हराउँदा खोजी गर्दा खोजीकार्यमा सहयोग गर्नेमध्य श्रेष्ठ पनि थिए । भूकम्पले सुमनको सपना मात्र लगेन उनलाई नै लिएर गयौ । त्यसको अर्को महिना उनले मुख्य अतिथि बनाउन चाहेका श्रेष्ठको पनि नयाँ घरमा सरेकै दिन करेन्ट लागेर मृत्यु भएको थियो ।

दुर्भाग्य भन्नुपर्छ हेटौंडामा रहेको उनको घर पनि भूकम्पले भत्किएको थियो । एनएसजेएफले उनको परिवारलाई सहयोग गर्ने अभियान चलाएको थियो । एआइपिएसको सहयोग र अरु सहयोगबाट हामीले हेटौंडा पुगेरै त्यो रकम हस्तान्तरण गरेका थियौं ।

कमजोरी विनाको मान्छे त कल्पना पनि गर्न सकिदैन । उनीमा पनि गुण र दोष थियो नै । तर, उनी सबैसँग मिल्न सक्ने खालका थिए । उनकै त्यहि सम्झनाले उनका बुबाआमा, दुई बहिनी (सविना र नविना) हरुसँग अहिले पनि म सम्पर्कमै छु । हरेक पल्ट हेटौंडा जाँदा हामी आमाबुबालाई भेट्न पुग्छौं । हरेक पल्ट आमा रुनुहुन्छ । त्यो देख्दा आफुलाई आँसु थाम्न गाह्रो हुन्छ । त्यसैले त हामी उनलाई सधै मिस गरिरहेका छौं । सुमन, तिम्रो आत्मालाई शान्ति मिलोस् । तिमिलाई सम्झिरहेका छौं।