भुपेन्द्र जिसी, काठमाडौं

नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीले २०२२ अष्ट्रेलियामा हुने टि२० विश्वकपमा स्थान बनाउन आगमी फेब्रुअरीमा ओमानमा ग्लोबल छनोट खेल्दैछ । आइसिसी ग्लोबल टि२० छनोट ए मा रहेको नेपालले विश्वकपमा स्थान बनाउन शीर्ष दुईमा रहनुपर्छ । तर नेपालले तयारी भने ५० ओभरको प्रतियोगिताबाट गर्दैछ ।

ग्लोबल छनोट नजिकिँदै छ । टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता नभएर यो समयमा अन्तर्राष्ट्रिय खेलमा नेपाल व्यस्त हुनुपर्ने हो । तर क्यानले यतिबेला आफ्ना सबै जिल्ला र प्रदेशलाई प्रधानमन्त्री कप एकदिवसिय प्रतियोगिता तयारीको निर्देशन दिएको छ । ग्लोबल छनोट खेल्न तीन महिना बाँकी रहँदा नेपालको त्यसलाई लक्षित तयारी देखिँदैन ।

विश्व क्रिकेटमा खेल्ने शैलीमा धेरै परिवर्तन आएको छ । टेस्ट, ओडिआई र टि२० को लागि फरक टोली पाइन्छ । तर नेपालको संरचना, खेल्ने शैली र तयारी एक दशक अघि र अहिलेमा खासै भिन्न छैन । टि२० का सफल खेलाडी ओडिआईमा राम्रो गर्छन् र ओडिआईमा राम्रो गर्ने खेलाडीले टि२० राम्रो खेल्छ भन्ने हुँदैन ।

५० ओभर र टि२० शैली आफैंमा फरक हुन् । ५० ओभरमा ब्याटरलाई कुनैपनि दबाब हुँदैन । धेरै समय लिएर खेल्न सक्छन् । तर टि२० क्रिकेटमा एक बल डटले पनि धेरै फरक पार्छ । एक ओभरमै खेल मोडिन सक्छ । खेलाडी पनि एकै ओभरमा मोड्न सक्ने चाहिन्छ । टि२० क्रिकेट भनेको नै आक्रामक खेल हो ।

सन् २०१४ मा पहिलो पटक टि२० विश्वकप खेलेको नेपालले त्यसपछि उक्त सफलता दोहोराउन सकेको छैन । यस्तै कमजोर तयारी नै असफलताको कारण हो । नेपालमा २०१६ देखि २०१९ सम्म तीन फ्रेन्चाइज लिग लगातार सम्पन्न भए । एभरेष्ट प्रिमियर लिग (इपिएल) को चौथो संस्करण असोजमा सम्पन्न हुँदा अन्य दुईको अब हुन सक्ने वा नसक्ने टुङ्गो छैन ।

क्यान आइसिसीको निलम्बनमा रहँदा फ्रेन्चाइज लिग निकै फस्टाएका थिए । फ्रेन्चाइज लिगको प्रदर्शनकै आधारमा टोली छानिन्थ्यो । अन्य विकल्प पनि थिएन । क्यानले नेपाल प्रिमियर लिग आयोजना गर्दै ती फ्रेन्चाइज लिग आयोजना गर्नुपर्ने हो । तर बिडम्बना ती फ्रेन्चाइज लिग हेरेर रमाउँदै आएका छन् ।

नेपालमा टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता नभएको सात वर्ष बढी भईसक्यो । प्रधानमन्त्री कप एकदिवसिय राष्ट्रिय प्रतियोगिता चार संस्करण सफल रुपमा सम्पन्न भएका छन् । टि२० ग्लोबल छनोट अघि टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता प्रदर्शनको आधारमा बन्द प्रशिक्षण सुरु गर्नु पर्ने हो । वडा, जिल्ला र प्रदेश हुँदै नयाँ खेलाडी पहिचान गरि विश्वकप छनोटको तीव्र तयारीमा लाग्नुपर्ने हो ।

किनभने विश्वकप कुनै सामान्य उपलब्धी होईन । ठूलो उपलब्धीको लागि मिहिनेत र तयारी पनि त्यसै अनुसार चाहिन्छ । ५० ओभरको तयारी गरेर टि२० खेल्न सहज हुँदैन । बरु त्यहि खेललाई टि२० बनाए खेलाडीलाई पनि सहज हुन्छ । राम्रो अभ्यास पनि पाउँछन् । खेलाडीले त्यसै अनुसार रणनीति बनाउन पाउँछन् । टि२० खेल्नको लागि त्यहि शैलीको अभ्यास गर्नुपर्छ ५० ओभरको होईन । यस्तो तयारीले नतिजा सोचे भन्दा धेरै फरक आउन सक्छ ।

प्रधानमन्त्री कप पुष २५ देखि माघ ७ सम्म हुनेछ । सबै जिल्लाले प्रधानमन्त्री कपको धमाधम तयारी थालेका छन् । अर्कोतर्फ ग्लोबल टि२० छनोट ए फागुन ३ देखि १३ सम्म सम्म ओमानमा हुने तालिका छ । यो अवस्थामा क्यान ५० ओभरको खेलबाट टि२० खेलाडी छनोट गर्ने तयारीमा छ भन्दा फरक नपर्ला ।

प्रधानमन्त्री कप सकिएपछि क्यानसँग २४ दिन हुनेछ । यो अवधिमा नेपाल बन्द प्रशिक्षण मै व्यस्त रहने छ । प्रधानमन्त्री कप अघि टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता नगरेको खण्डमा ग्लोबल छनोटको लागि ५० ओभरको शैलीबाट खेलाडी छनोट गर्ने देखिन्छ ।

बलिया प्रतिद्वन्द्वी तर नेपालको कमजोर तयारी

नेपालको अबको सबैभन्दा ठूलो अवसर ग्लोबल टि२० छनोटनै हो । टेस्ट टोली आयरल्यान्ड, युएई र ओमान नेपालका प्रमुख प्रतिद्वन्द्वी हुन् । आयरल्यान्ड नेपाल भन्दा धेरै माथिको टोली हो । ओमान नेपालमाथि लगातार हाबी हुँदै आएको छ । ओमानको स्तरपनि माथि देखिन्छ । युएई र नेपाल एउटै स्तरका टोली हुन् ।

यी तीन मध्य दुई देशलाईपछि पार्न सकेमात्र नेपाल विश्वकपमा पुग्नेछ । नेपालको तयारी सायद भने फिलिपिन्स र जर्मनीको भन्दा कमजोर हुनेछ । बरु खेलाडी र क्यानबीच स्पष्टीकरणको जुहारी चलेको छ ।

सम्झौता भएका खेलाडीलाई बन्द प्रशिक्षणमा बोलाउने चर्चा

अर्को साता मुख्य प्रशिक्षक पुबुदु दसानायके नेपाल आईपुग्ने छन् । केन्द्रिय सम्झौतामा रहेका १८ खेलाडीलाई मात्र बन्द प्रशिक्षणमा बोलाउने चर्चा छ । खेलाडी बन्द प्रशिक्षणमा बोलाउनु नेपाली क्रिकेटकै बेइज्जत जस्तै हो । साँच्चै नेपाली क्रिकेटमा १८ भन्दा बढी खेलाडी छैनन् ? होईन क्यानलाई धेरै खेलाडी बोलाउँदा खर्च धेरै हुने चिन्ता छ । अहिलेको अवस्थामा ३०-४० जना खेलाडीलाई बोलाएर सिनियर टोलीको बन्द प्रशिक्षण सुरु गर्नुपर्ने थियो ।

उच्च प्रतिस्पर्धाको लागि पहिला एकै भूमिका धेरै विकल्प हुनुपर्छ । एक टोलीमा १५ खेलाडी हुन्छन् । बाँकी तीन खेलाडीमा प्रतिस्पर्धा के हुन्छ ? । घोषणा नहुँदै खेलाडी को पर्ने र नपर्ने थाहा भएपछि नतिजा कस्तो आउला आफैं अनुमान गर्न सकिन्छ । पछिल्लो समय कतार, सिंगापुर र मलेसियासँग हार्नुको मुख्य कारणमा यो पर्छ ।

अब कम्तिमा ३०–४० खेलाडीलाई बन्द प्रशिक्षणमा बोलाउने बातावरण बनाउनु पर्छ । पैसाको चिन्ता गर्नु हुँदैन । नेपालले विश्वकप खेल्न सक्यो भने क्यानले सोचे भन्दा बढी आर्थिक सहयोग पाउन सक्छ । त्यो आइसिसी होस् वा प्रायोजक । सम्झौतामा रहेका कतिपय खेलाडी टि२० उपयोगी छैनन् । एक वर्ष र अहिलेको लयपनि फरक पार्छ । क्यानले उत्कृष्ट लय र टि२० विशेष खेलाडी छनोट गर्दै टिम निर्माण गर्नुपर्ने हो । तर क्यानको सोच १८ खेलाडीबाट माथि उठ्न सकेको छैन ।

खेलाडी तयारमा पनि छैन ध्यान

सपना टि२० विश्वकप खेल्ने हो तर कसरी ? क्यानलाई नै थाहा छैन । ग्लोबल छनोटमा सहभागि भएर मात्र पक्कै विश्वकपमा पुगिदैन । टोलीको कुन कमजोरी र पक्ष सुधार गर्नुपर्ने हो, टिममा कुन भूमिका बढी आवश्यक छ, कुन खेलाडीलाई कहाँ प्रयोग गर्ने, नयाँ खेलाडीलाई जोखिम लिने वा नलिने केहि योजना छैन । विश्वकप कथा हो । सुनाउने र मनोरञ्जन प्रदान गर्ने काम नेपाली क्रिकेटमा भएको छ ।

उदाहरणलाई सौरभ खनाल नेपाली घरेलु क्रिकेटकै सर्वाधिक आक्राक ब्याटर मध्यका एक हुन् । विश्वकप सपना सौरभ जस्ता खेलाडीले नै पूरा गर्न सक्छन् । तर उनलाई तयार पार्ने कसैले ध्यान दिएन । पछिल्लो समय घरेलु क्रिकेटमा थुप्रै युवा खेलाडीले टि२० क्रिकेटमा नयाँ आशा र सम्भावना देखाएका छन् । तर प्रतिभालाई निखार ल्याउन अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव दिनुपर्ने हो । जसले राम्रो नतिजा दिन सक्छन् ।

युवा जोश र जाँगरले नै विश्वकप सपना साकार हुन्छ । केहि युवा ब्याटर र बलरलाई केहि समयको लागि राम्रो एकेडेमीमा विदेश पठाउनु पर्ने हो । क्यानले विभिन्न बोर्डसँग सहमति गरेर यो काम सजिलै गर्न सक्थ्यो । तर क्यानमा यस्ता व्यक्तिको अभाव देखिन्छ ।

जब भयो राती तब बुढी ताती

नेपाली समाजमा एउटा उखान छ, जव भयो राती तब बुढी ताती । क्यानेको काम गर्ने शैली पनि ठ्याक्कै त्यस्तै छ । टि२० ग्लोबल छनोट बारे राम्रोसँग थाहा थियो । तर कुनै ध्यान दिएन । प्रतियोगिता गर्न नसक्नुमा क्यानले आर्थिक अवस्था कमजोरी मुख्य कारण हो । आर्थिक अवस्था देखाएर खेलाडी र नेपाली क्रिकेटको भविष्यमाथि खेलवाड पाइन्छ र ? त्यो त क्यान पदाधिकारी र कर्माचारीको कमजोरी हो ।

आर्थिक रुपमा आइसिसीसँग मात्र निर्भर हुनु हुँदैन । प्रायोजनबाट भित्र्याउनु पर्छ । फ्रेन्चाइज टोलीले करोडका प्रायोजक पाउँदा क्यानले किन त्यो लगानी भित्र्याउन सक्दैन ? त्यसको लागि क्यानले जनरल म्यानेजर र क्रिकेट म्यानेजरलाई एक वर्ष अघिनै नियुक्त गरेको थियो । मोटो पारिश्रमिक लिदै आएका छन् । तर नतिजा अपेक्षा अनुसार छैन ।

टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता गर्न नसक्नु कमजोरी क्यानको हो । एनपिएल आयोजना गर्नुपर्ने क्यान पदाधिकारी र कर्माचारीलाई इपिएल स्टेजमा मस्त भएर बस्न र फोटो खिज्न थोरै त लाज लाग्नुपर्ने हो ।

क्यानको क्रिकेट म्यानेजरमा विनोद दास छन् । पूर्व कप्तान तथा झण्डै एक दशक खेलाडीको रुपमा बिताएका विनोदले टि२० ग्लोबल छनोट अघि टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता महत्व बुझ्न सक्दैनन् भने अन्यबाट धेरै आशा गर्नु अचित पनि नहोला ।

अझपनि क्यानसँग तीन महिना समय छ । तयारी धेरै ढिलो भएको छ । क्यानले टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजना गर्न अव भने ढिलो गर्नु हुँदैन । अहिलेको समयमा एकदिवसिय प्रधानमन्त्री कप भन्दा पनि टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता बढी आवश्यक देखिन्छ । क्यानले प्रधानमन्त्री कपलाई केहि पछि सार्दै टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता चाँहे र गम्भीर भएमा गर्न सक्छ ।

तर अब पनि गरेन भने त्यसको नतिजा ग्लोबल छनोटमा देखिने नै छ । त्यो समय पछुताउनु बाहेक अन्य विकल्प हुनेछैन । विश्वकप गुम्दा क्यान पदाधिकारी र कर्माचारीलाई फरक नपर्ला तर नेपाली क्रिकेटले भने ठूलो मूल्य चुकाउँदै एक दशक पछि धकेलिने निश्चित छ । समयमै टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगिता बारे गम्भीर भएर सोच्न आवश्यक देखिन्छ ।