भूपेन्द्र जिसी, काठमाडौं

छोटो समयमै नेपाली क्रिकेटमा फ्रेन्चाइज लिगले राम्रो उचाई लिएको छ । सिमित आर्थिक बजार अनि एसोसिएट टोली हुनुका बाबजुद नेपालमा तीन फ्रेन्चाइज लिग हुनु सामान्य कुरा होइन ।

पछिल्लो समय नेपाली घरेलु क्रिकेट फ्रेन्चाइज लिगले धानेको छ भन्दा खासै फरक नपर्ला । खेलाडी छनोटको मुख्य आधर पनि फ्रेन्चाइज लिगको प्रर्दशन हुँदै आएको छ । युवा खेलाडीलाई राष्ट्रिय टोली र खराब लय रहेका खेलाडीलाई पुनरागमन गर्ने राम्रो अवसर बनिरहेको छ । खेलाडीलाई खेलेर बाच्ने आधार देखाएको छ । क्रिकेटलाई सक्रिय बनाएको छ ।

सन् २०१६ मा भारतमा भएको टि ट्वान्टी विश्वकपको लागि २०१५ मा आयरल्यान्ड र स्कटल्यान्डमा भएको ग्लोबल छनोटमा खराब प्रर्दशन गर्दै नेपाल बाहिरिएपछि धेरैले भविष्यलाई लिएर चिन्ता व्यक्त गरे । खराब प्रर्दशन यति सम्म रह्यो कि जर्सीसँग ७ विकेटले पराजित हुँदै नेपाल बाहिरिएको थियो । नेपाली क्रिकेटको विकास गर्न घरेलु प्रतियोगिता धेरै भन्दा धेरै हुनुपर्ने तत्कालिन कप्तान पारस खड्का देखि सबै क्रिकेट समर्थक र शुभचिन्तकको माग थियो ।

नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) एक पछि अर्को विवाद र आन्तरिक किचलोको कारण लथालिङ्ग हुँदै गएको थियो । त्यसैले क्यानबाट घरेलु क्रिकेटको आयोजनाको कल्पना गर्न सक्ने अवस्था थिएन । निजी क्षेत्र लगानी गर्न डराई रहेका थिए । सन् २०१६ मा आमिर अख्तरले एभरेष्ट प्रिमियर लिग गर्ने घोषणा गरे । त्यसअघि आयोजना नेपाल प्रिमियर लिगलाई परिवर्तन गर्दै ईपीएल २४ सेम्टेम्बर देखी ३ अक्टोबर सम्म गरियो । जसको उपाधि शरद भेषवाकर कप्तान रहेको पञ्चकन्या तेजले जित्यो ।

सन् २०१७ मा धनगढी क्रिकेट एकेडेमीले धनगढी प्रिमियर लिग आयोजना गर्ने घोषणा गर्यो । २०१७ देखि टोलीलाई मजबुत बनाउन र नेपाली खेलाडीको स्तर वृद्धी गर्न भन्दै इपीएलले विदेशी खेलाडी राख्ने प्रावधान ल्याएको थियो । विदेशी खेलाडी अनुबन्धनसँग फ्रेन्चाइज लिगको लोकप्रियता नेपालमा ह्वात्तै बढ्यो ।

सन् २०१८ मा क्विन्स इभेन्ट्स म्यानेजमेन्ट प्रा.ली ले पोखरामा पोखरा प्रिमियर लिग गर्ने घोषणा गर्यो । हालसम्म ईपीएल र डीपीएलको तीन संस्करण तथा पीपीएलको दुई संस्करण सकिएको छ । पछिल्लो एक वर्षमा यी तीन फ्रेन्चाइज लिगबीच को भन्दा को उत्कृष्ट हुने होड चलिरहेको छ । साथै विस्तारै एक अर्काबीच सम्बन्ध चिसिँदै पनि गएको छ ।

ईपीएलको आउँदो संस्करणमा सन् २०१८ देखी डीपीएल र पीपीएल खेलेका विदेशी खेलाडीले खेल्न नपाउने भएका छन् । यसले फ्रेन्चाइज लिगमा नयाँ तरङ्ग ल्याएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद (आईसीसी) को नियम अनुसार फ्रेन्चाइज लिग खेल्न विदेशी खेलाडीले आफ्नो क्रिकेट बोर्डबाट नो अब्जेसन सर्टिफिर्केट (एनओसी) लिनुपर्छ । अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद आईसीसीसँग विदेशी खेलाडी खेलाउने स्वीकृती लिन २० लाख तिरेपनि  नेपालमा विदेशी खेलाडीलाई एनओसी अनिवार्य लागु गरिएन ।

भारतीय सन्नी पटेल, जयकिशन कोल्सावा, गौरव तोमर, सुवोध भाटी, पुनित मेहरा, दीपेश भण्डारी एनओसी विना खेल्दै आएका खेलाडी हुन् । भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्ड (बीसीसीआई) ले आफ्नो अनुबन्धमा रहेका खेलाडीलाई विदेशी लिग खेल्न अनुमती दिदैन । त्यसैले आगमी ईपीएलमा उच्च स्तरको क्रिकेट खेलिरहेका भारतीय खेलाडी आउने छैनन् ।

आईसीसीले क्यान प्रतिबन्धमा रहेको अवस्थामा नेपाली क्रिकेट गतिविधिलाई सक्रिय पार्न तीनै फ्रेन्चाइज लिगलाई अनुमती दिंदै आएको थियो । त्यसको लागि फ्रेन्चाइज टोलीले २० लाख रुपैयाँ तिरिरहे । अब तीनै फ्रेन्चाइज टोलीले क्यानसँग अनुमती लिनुपर्ने हुन्छ । क्यानको निलम्बन सशर्त फुकुवासँगै तीन फ्रेन्चाइज लिगको भविष्य अव के होला ? तीनै फ्रेन्चाइज लिगले निरन्तरता पाउलान् की नपाउलान् ? सिमित नेपाली आर्थिक बजारले तीन फ्रेन्चाइज लिग धान्न सक्ला ? यस्ता प्रश्न चलि रहेको बेला डीपीएल र पीपीएल खेलेका विदेशी खेलाडीले इपीएल खेल्न रोक लगाउने निर्णयले थप प्रश्न उठाएको छ ।

डीपीएल र पीपीएल खेलेका खेलाडी इपीपीएल खेल्न रोक्नुको कारण के ? इपीएलले अब कुन स्तरका खेलाडी ल्याउला ? नाम मात्रै फरक र ठूलो भएर हुन्छ की प्रर्दशन पनि हुनुपर्छ ? विश्वमा अरु लिग खेलेको आधारमा कहाँ रोक लगाईएको छ ? फ्रेन्चाइज लिग नेपाली क्रिकेट विकास गर्ने माध्यम की व्यापार गर्ने अवसर ? आयोजकसँग सम्बन्ध राम्रो नभएको हुँदा विदेशी खेलाडीलाई रोक्न किन पर्यो ? आफ्नो राम्रो अरुको नराम्रो ? डीपीएल र पीपीएलका खेलाडीलाई रोक लगाउँदा ईपीएललाई के फाइदा ? लगायतका थुप्रै प्रश्न उठेका छन् ।

हाल नेपाली फ्रेन्चाइज लिगमा खेलिरहेका यूएईका पूर्वकप्तान रोहन मुस्तफा, हङकङका पूर्व कप्तान बाबर हायत र भारतका सन्नी पटेलले उच्च प्रर्दशन गर्दै आएका छन् । रोहनले नेपाली समर्थकको साथ, हौसला, समर्थन, मायाको कारण नेपाली फ्रेन्चाइज लिग खेल्न मन पर्ने पीपीएलमा बताएका थिए । डीपीएल र पीपीएल खेलेको कारण उत्कृष्ट, प्रर्दशन क्षमता र नेपाली समर्थकसामु खेल्ने इच्छा हुँदा हुदै खेल्न नपाउनु पक्कै राम्रो होइन । यसले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा नेपाली क्रिकेटको पक्कै राम्रो सन्देश जादैन ।

इपीएलका सञ्चालक आमिर अख्तरले सधैं भन्ने गर्छन्, ‘इपीएलको मुख्य उदेश्यनै नेपाली क्रिकेट विकास हो ।’ डीपीएल र पीपीएल खेलेका विदेशी खेलाडीलाई रोक लगाउँदैमा नेपाली क्रिकेटको विकास हुन्छ होला र ? फ्रेन्चाइज टोलीले चाहान्छन् भने इपीएलमा टेष्ट टोलीका ठूला खेलाडी ल्याउन सक्छन् । त्यो नेपाली क्रिकेटकै लागि फाइदा हो ।

सबै उच्च र टेष्ट स्तरका खेलाडीनै हुनुपर्छ भन्ने पनि त छैन । नेपाली फ्रेन्चाइज लिगमा उच्च प्रर्दशन गरिरहेका खेलाडीलाई खेलाउन चाहँदा चाहँदै आयोजकको कारण खेलाउन नपाउनु पक्कै राम्रो होइन । हो नेपालमा उच्च स्तरका खेलाडी आउनु पर्छ । विदेशीबाट नेपाली खेलाडीले धेरै भन्दा धेरै कुरा सिक्न सकुन् । बाबर, सन्नी र रोहनले उत्कृष्ट प्रर्दशन गर्दै आएका छन् ।

गतवर्ष तीनै लिगमा म्यान अफ द सिरिज चुनिएका सन्नी, एक हप्ता अघि पीपीएलमा म्यान अफ द सिरिज चुनिएका रोहन र उत्कृष्ट प्रर्दशन गर्दै आएका बाबर खेल्न नपाउनु पक्कै राम्रो कुरा होइन । यी मात्र होइन यस्ता अरु केहि खेलाडी छन् जसले पीपीएल र इपीएल राम्रो प्रर्दशन गरेका खेलाडी हुन सक्छन् । खेलाडीको क्षमता छ भने जुन सुकै लिग खेलेको होस् उसलाई खेल्न दिनुपर्छ । कुन लिग खेल्यो भन्दा पनि कस्तो क्षमताका खेलाडी हो महत्वपूर्ण हुन्छ । जुन इपीएल आयोजकले बुझ्न आवश्यक देखिन्छ ।