सुबास हुमागाईं, काठमाडौं

एसियाको खेल क्षेत्रको महाकुम्भ एसियाली खेलकुदको १९ औं संस्करण सुरु हुन एक महिना बाँकी छ । नेपालबाट २ सय भन्दा खेलाडी एसियाली खेलकुदमा प्रतिस्पर्धा गर्न अन्तिम तयारीमा जुटेका छन् । पछिल्लो दुवै संस्करण १-१ पदकमा सिमित नेपालको यसपटक सबैभन्दा ठूलो आशा ई-स्पोर्ट्सको पब्जी खेलमा अडिएको छ । विश्व च्याम्पियनसिपकै उपविजेता बन्न सफल पब्जी टोलीको खेलाडी समेटेर बनेको राष्ट्रिय टोलीको एसियाली खेलकुदको तयारी भने सहभागी खेलमध्य सबैभन्दा कमजोर बनेको छ ।

नेपाल ई-स्पोर्ट्स संघ (नेसा) ले राष्ट्रिय खेलकुद परिषद (राखेप) को सदस्यता नपाउँदा पब्जीसँगै ई-स्पोर्ट्सबाट प्रतिस्पर्धा हुने ५ खेलका २३ खेलाडीले हालसम्म कुनै सुविधा पाएका छैनन् । अन्य खेलका खेलाडी दैनिक तयारी भत्ता र प्रशिक्षण सामग्रीसहित वैदेशिक प्रशिक्षण र विदेशी प्रशिक्षकसँग व्यस्त रहँदा ई-स्पोर्ट्सका खेलाडी भने आफ्नै खर्चमा राष्ट्रको लागि खेल्ने तयारी गरिरहेका छन् ।

ई-स्पोर्ट्समा पछिल्लो समय मुलधारको खेलभन्दा बढी व्यावसायिक लाभ देखिँदै आएको छ । नेपालले पदकको आशा राखेको पब्जीकै टोली द रियल सोल्जर्स (डिआरएस) पनि नेपाली खेलकुदमा पछिल्लो दुई वर्षमा सबैभन्दा बढी आम्दानी गर्ने खेलकुद टोली बनेको छ । छनोटबाट अघि बढेको डिआरएसकै टोलीले नेपालको राष्ट्रिय टोलीबाट खेल्दैछन् ।

आर्थिक पक्षमात्र हेर्ने हो भने डिआरएसका खेलाडीलाई एसियाली खेलकुदभन्दा पब्जीको कुनै प्रतियोगिता खेल्दा मनग्गे कमाउने अवसर हुन्छ । तर हाल टोलीले एसियाली खेलकुदकै लागि आफ्नो खर्चमा टोलीलाई तयार गर्ने प्रयास गरिरहेको छ ।

प्रयास यो अर्थमा, एसियाली खेलकुदमा खेलाइने पब्जीको पृथक भर्सन र खेल हुने मोबाइल डिभाइस टोलीसँग उपलब्ध छैन । व्यावसायिक रुपमा प्रतिस्पर्धा हुने पब्जी र एसियाली खेलकुदमा खेल हुने पब्जी फरक छन् । गत महिना नेसाको पहलमा टोलीले ‘रोड टु एसियन गेम्स’ नामको प्रतियोगितामा एसियाली खेलकुदमा प्रयोग हुने पब्जी खेल्न पाएको थियो ।

त्यहाँ गएर एसियाली खेलकुदमा खेलिने पब्जी खेल्न सिकेको टोलीको प्रदर्शन औसत रहयो । उक्त प्रतियोगितामा अन्य टोली प्रतिस्पर्धा गरिरहँदा नेपालको प्रतिनिधित्व गरिरहेको डिआरएसका खेलाडी भने खेल सिक्नमा बढी केन्द्रित थिए ।

मकाउमा भएको उक्त तयारी प्रतियोगितामा पनि नेसा र सहभागी टोलीले नै संयुक्त रुपमा खर्च बेहोरेका थिए । संघ राखेपमा दर्ता नहुँदा हालसम्म कुनै सुविधा खेलाडी र खेलले पाउन सकेका छैनन् । पाएपनि ई-स्पोर्ट्सका ५ खेलका २३ मध्य जम्मा ५ खेलाडीले पाउने तय छ ।

नेसाले प्रदर्शनका आधारमा पब्जी टोलीका ४ र फिफा अनलाइनका १ खेलाडीलाई त्यस कोटाका लागि सिफारिस गर्ने जानकारी दिएको छ । ई-स्पोर्ट्सका ५ खेल सहभागी हुने जानकारी राखेपले पाएपनि संघसँग राम्रो समन्वय हुन नसक्दा ५ खेलाडीको लागि मात्र राखेपले कोटा निर्धारण गर्यो । संघ नै दर्ता नभएको अवस्थामा अन्य विविध पक्षमा पनि जटिलता आएको छ ।

‘संघ दर्ता प्रक्रिया पूरा हुने बितिक्कै सुविधा दिन्छौं’ – राखेप

राखेपको तालिम तथा प्रशिक्षण विभागका निर्देशक प्रचण्ड शर्माका अनुसार राखेपमा दर्ता नभएका कारण नै ई-स्पोर्ट्सले सुविधा पाउन नसकेको हो । उनले ई-स्पोर्ट्सका लागि सबै सुविधा छुट्याएको र संघ दर्ता हुने बितिक्कै सबै सुविधा पाउने बताए ।

‘राखेपमा दर्ता नभएको कारण नै बाधा आएको हो । हामीले प्रशिक्षणको सुरुवात देखिकै सुविधा छुट्टयाएका छौं । राखेपमा दर्ता नभई हामीले बजेट निकासा गर्न पनि मिल्दैन । आशा छ चाडैं दर्ता प्रक्रिया पूरा हुनेछ,’ उनले भने ।

शर्माले ई-स्पोर्ट्सकै लागि दर्ता प्रक्रियामा विशेष व्यवस्था गरिएको पनि बताए । ‘एसियाली खेलकुदमा पदक आशा गरिएको खेल हो । हामीले अन्य दर्ता खुला नगरेपनि वहाँहरुलाई प्रक्रिया पूरा गर्न भनेका छौं । खेलकुद ऐनअनुसार संघ गठन प्रक्रिया पूरा हुन्छ भने हामी भोलिपल्ट नै सुविधा वितरण गर्छौं । हामी यस विषयमा सकारात्मक छौं ।’

‘५ वर्षसम्म पनि दर्ता हुन सकेन’

नेपाल ई-स्पोर्ट्स संघले ५ वर्षअघि नै राखेपमा दर्ताका लागि प्रक्रिया सुरु गरेको थियो । तर त्यसबेला नयाँ संघ दर्तामा रोक्का भएका कारण प्रक्रिया रोकिएको थियो । सन् २०१८ को एसियाली खेलकुदमा ई-स्पोर्ट्सका लागि भएको छनोटबाट नै बाहिरिंदा त्यसबेला ई-स्पोर्ट्स १८ औं एसियाली खेलकुदमा सहभागी भएको थिएन । तर नेसाले राखेपमा दर्ता हुन प्रयास भने जारी राखेको थियो ।

अर्को महिना सुरु हुने एसियाली खेलकुदमा ई-स्पोर्ट्सको पब्जी खेल पदक दिलाउने बलियो सम्भावना बोकेको टोलीको रुपमा हेरिएको छ । राखेपले त्यसका लागि नेसालाई मान्यता दिन केहि सहज वातावारण पनि सिर्जना गरिदिने बताएको छ । तर संघको स्थापना खेलकुद ऐन अनुसार नभएका कारण राखेपमा दर्ता हुन सकेको छैन ।

नेसाका अध्यक्ष सुरज डंगोलले प्रदेशमा दर्ता हुने प्रक्रियाकै कारण हालसम्म संघ राखेपमा दर्ता हुन नसकेको बताए । ‘हामी राखेपसँग निरन्तर छलफल गरिरहेका छौं । विगतमा नयाँ दर्ता बन्द भएको कारण संघ दर्ता भएको थिएन । अहिले ई-स्पोर्ट्सलाई समावेश गर्ने भन्नुभएको छ । तर प्रदेशमा दर्ता गर्ने विषयमा समस्या देखिएको छ,’ उनले भने ।

‘हामीले खेलकुद ऐन अनुसार प्रदेशमा पनि गठन गर्नुपर्ने देखिन्छ । अब संघले त्यहाँ जान केहि समय लाग्न सक्छ । एसियाली खेलकुदको तयारीमा रहेकाले केहि ढिलाई भएको छ । चाडैं निकास पाउने आशा छ,’ उनले भने ।

नेसाले ई-स्पोर्ट्सले हालसम्म कुनै सुविधा नपाएपनि सहभागी टोली र खेलाडीसँग समन्वय गरेर तयारी गरिरहेको बताए । ‘हामीले प्रायोजकको साथ लिएर हाललाई तयारी बढाएका छौं । अब कतिपय अवस्थामा खेलाडीले नै पनि पैसा हाल्नुपर्ने अवस्था छ । सकेसम्म प्रायोजनबाट नै व्यवस्था गर्ने प्रयास हुनेछ,’ डंगोलले भने ।

राखेपमा दर्ता नभएका कारण विभिन्न पक्षमा समन्वय अभाव रहेको उनले स्वीकारे । ‘हामी राखेपको सदस्य संघ छैनौं । अब ई-स्पोर्ट्सबाट ५ खेल सहभागी भएकोमा ५ खेलाडी मात्र कोटा रहेको छ । हाम्रो २३ खेलाडी हाल अन्तिम तयारीमा छन्, ।’

‘अन्य खेलमा प्रशिक्षण सामग्री र प्रशिक्षक पाउँदा हामी त्यसबाट बन्चित भएका छौं । हामीलाई खेल अनुसार मोबाइल, कम्प्युटर र सफ्टवेयर चाहिन्छ, त्यो पाइरहेका छैनौं । प्रशिक्षकको हकमा पनि हामीले एक अमेरिकी संस्थासँग आफैं सहकार्यको प्रयास गरेका छौं । खेल विशेष भन्दापनि खेलाडीको प्रशिक्षण तालिका, मानसिक तयारी र मनोबल बढाउन सहयोग पुग्ने आशा छ,’ डंगोलले भने ।

करोडौं पुरस्कार जित्नुभन्दा देशको लागि पदक ठूलो

एसियाली खेलकुदमा नेपालको प्रतिनिधित्व गर्न लागेको टोली डिआरएसका खेलाडीले गत वर्ष करोडौं पुरस्कार रकम प्राप्त गरे । पब्जीको विश्व च्याम्पियनसिपमा दोस्रो स्थान हासिल गर्दै इतिहास रचेको टोलीलाई पदकको दावेदारको रुपमा हेरिएको छ । तर डिआरएसका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत भिक्टर पौडेल टोलीको तयारी हेर्दा सतही आशाअनुसार प्रदर्शन गर्न सकिनेमा सशंकित छन् ।

पौडेलका अनुसार व्यावसायिक प्रतिस्पर्धामा खेलिने पब्जीभन्दा एसियाली खेलकुदमा हुने पब्जी फरक छन् । नेपाली टोलीले गत महिना मकाउमा भएको तयारी प्रतियोगितामा सिकेको खेल फेरी खेल्न पाएको छैन । तर चीन, दक्षिण कोरिया, जापान लगायत राष्ट्रले ७ महिनादेखि उक्त खेलमै तयारी गरिरहेका छन् । दक्षिण एसियाकै श्रीलंकाले पनि विगत २ महिनादेखि टोलीलाई तयारीमा राखेको छ ।

डिआरएस आफैंले एसियाली खेलकुदमा सहभागी हुने टोलीलाई आफ्नो सुविधा दिएर राखेको छ । आफैं नियमित तलब र सुविधा दिएर प्रतिस्पर्धा गर्ने डिआरएसले एसियाली खेलकुदका लागि पनि आफैं खर्च गरेर टोलीलाई तयारी गराइरहेको छ । तर खेल हुने मोबाइल र खेल भर्जन नहुँदा हालको तयारी बालुवामा पानी हालेजस्तो भएको पौडेल बताउँछन् ।

‘राष्ट्रबाट त सहयोग भएन, हामी आफैंले खर्च गरेर भएपनि एसियाली खेलकुदको तयारी गरेका छौं । तर खेल हुने डिभाइस र खेल भर्जन हाम्रो पहुँचमा नहुँदा तयारी गरे-नगरे बराबर छ । अब एक महिना समय बाँकी हुँदासम्म केहि पाइएको छैन । बाहिर सबैले पदकको आशा छ भन्दा अझ दबाब थपिएको छ,’ पौडेलले सुनाए ।

डिआरएसले विगतमा पनि प्रतियोगिता अनुसार फरक मोबाइल डिभाइस हुने हुँदा सास्ती खेप्दै आएको थियो । प्रतियोगिता अनुसार खेल हुने उपकरण परिवर्तन हुने र नेपालमा मगाएर प्रशिक्षण गर्न अनेक झन्झट खेप्नुपर्छ । एसियाली खेलकुदको हकमा त बजारमा आफैं किन्न खोजेपनि उपकरण नपाइएको गुनासो पौडेलको छ ।

‘विगतमा हामीले व्यावसायिक प्रतियोगिताका लागि सामग्री ल्याउँदा भन्सार लगायत थुप्रै सास्ती भोग्नुपर्यो । यसपटक आफैं खर्च गरेर भनेपनि किन्न खोजेको, समान नै पाइएन । अब संघ दर्ता नभएको कारण खेलाडीले सुविधा त पाएनन्, हामीले त्यो व्यवस्था गरेका छौं । खेल प्रशिक्षक र सामग्री नहुँदा भने त्यसको परिपूर्ति हुन सकेको छैन,’ पौडेलले दुख पोखे ।

पौडेलले चीन र श्रीलंकाको उदाहरण दिँदै सरकारबाट पनि अब ई-स्पोर्ट्सलाई चासो दिनुपर्ने बताए । ‘चीनमा मासिक १० हजार डलर आर्जन गर्ने खेलाडीलाई ७ महिनादेखि व्यावसायिक खेल्न नदिएर सोही सुविधा दिएर राष्ट्रिय टोलीमा राखिएको छ । उनीहरुले प्रतियोगिताकै उपकरणमा लगातार तयारी र मैत्रीपूर्ण खेल पनि खेलेका छन् । जापान र दक्षिण कोरियामा पनि त्यस्तै अवस्था छ । हाम्रै नजिकको श्रीलंकाले पनि २ महिनादेखि तयारी गरेको छ,’ उनले बताए ।

विश्व च्याम्पियनसिपमा टर्कीको टोली उपाधि जित्दा डिआरएस दोस्रो भएको थियो । यसले पनि नेपालको पदक जित्ने सम्भावना प्रष्ट पार्छ । तर खेलको तयारीमा आवश्यक न्युनतम खेल र सामग्री नै नहुँदा पदकको आशा तुषारापात हुने सम्भावना बढ्दो छ ।

पब्जीमै अन्य टोली लामो तयारी र प्रतिस्पर्धाबाट आउँदा नेपाल भने राम्रोसँग सिक्न नपाइ प्रतिस्पर्धामा उत्रँदैछ । आफ्नो खेलाडीले अबको ३० दिन राम्रो प्रशिक्षण गरेपनि पदक जित्ने मनस्थिति बनाएको पौडेल बताउँछन् ।

‘हाम्रो टोली एकसाथ खेल्ने हुनाले टिमवर्क राम्रो छ । मकाउमा भएको तयारीमा पनि सिक्दै खेल्दै गर्दा राम्रो चुनौती दिएका थियौं । लगातार नयाँ भर्जन खेलेका टोलीलाई दबाबमा राखेका थियौं । हाम्रो खेलाडी २०-३० दिन मात्र तयारी गर्न पाएपनि राम्रो नतिजा आउनेमा आशावादी छन् । अब चाडैं राखेप र संघको समन्वयबाट समाधान निस्कने अपेक्षा छ ।’

पौडेलले हाललाई अन्य प्रतियोगिता थाँती राखेर भएपनि एसियाली खेलकुदलाई टोलीले प्राथमिकतामा राखेको बताए । ‘हामीले राम्रो तयारीको वातावरण भए मुख्य टोलीलाई त्यता लगेर अर्को टोलीलाई व्यावसायिक प्रतिस्पर्धा गराउने सोच बनाएका थियौं । तर उपकरण र तयारीको वातावारण नहुँदा प्रतिस्पर्धाको अनुभव लिन भएपनि व्यावसायिक खेल खेलिरहेका छौं ।’

‘देशको प्रतिनिधित्व गर्ने अवसर यसै आउँदैन । खेलाडीले पनि राष्ट्रको नाम उँचो पार्न आफ्नो ठाउँबाट सक्दो मिहिनेत गरेका छन् । हाम्रो लागि पनि गर्वको कुरा हो । हाम्रो पक्षबाट प्रशिक्षणमा कुनै कमी भएको छैन । आशा छ सुखद नतिजा आउनेछ,’ पौडेलले टुंग्याए ।

२०१८ को प्याराग्लाइडीङ बन्ला पब्जी ?

सन् २०१८ को एसियाली खेलकुदमा नेपालले एकमात्र पदक प्याराग्लाइडीङबाट हासिल गरेको थियो । त्यसबेला नेपालमा नियमित हुने भएकाले नै स्वर्ण पदकको नजिक पुगेर टोली दोस्रो स्थानमा सिमित भएको थियो । एसियाली खेलकुदअघि खास चर्चा नभएपनि त्यसपछि भने टोलीको प्रशंसा भएको थियो । यसपटक पदक आश गरीएको पब्जीले नीतिगत समस्याका कारण टोलीले सरकारको प्रत्यक्ष सहयोग पाउन सकेको छैन ।

अन्य खेलबाट पदक आउने सम्भावना न्यून रहँदा पब्जी पदक आउने खेलको रुपमा हेरिएको निर्देशक शर्मा बताउँछन् । ‘कराते, तेक्वान्दो र बक्सिङबाट सधैंजस्तो पदक ल्याउने आशा गरेका छौं । इतिहास हेर्दा पनि यी खेल हावी छन् । यसपटक ईस्पोर्ट्सको पब्जी पनि पदकको दावेदार हो । गल्फ र क्यानोइङ पनि पदकको सम्भावना बोकेका खेल हुन्,’ शर्माले टुंग्याए ।