सन्जोग चाम्लिङ राई

गुगलमा ‘द ब्यूटीफुल गेम’ टाइप गरी खोज्नु भयो भने त्यसले फुटबलसँग सम्बन्धित विभिन्न लेख र चित्रतर्फ तपाईंलाई डोर्याउँछ । यही नाम गरेको फिल्म पनि नेटफ्लिक्समा पाईन्छ, जसको विषय फुटबल नै हो । फुटबललाई ‘द ब्यूटीफुल गेम’ भनेर नै विश्वभर भन्ने गरे पछि गुगलले त भन्ने नै भयो । यो बुझाईमा विश्वव्यापी सहमति छ । खासमा सबै खेल नै सुन्दर छन् । सबै खेलको आफ्नै सुन्दरता र विशिष्टता छ ।

सदाझैँ मेरो आलेख फुटबलमा नै केन्द्रित छ । आलेख भन्दा पनि सानो चिर्कटो जस्तो छ ।

समाचार होस् या लेख , अन्तर्वार्ता होस् या चिया गफ, विशेष गरी नेपाली फुटबलको बारेमा पढ्दा होस् या सुन्दा, केही शब्दहरुसँग पंक्तिकारको धेरै अगाडिदेखि असहमति रहीरहेको छ । खेलसँग शब्दको के नै सम्बन्ध रहन्छ र ? भन्ने प्रश्न पनि पाठकहरुमा उठ्ला ।

शब्द आफैंमा शक्तिशाली हुन्छ नि, होइन र ? कसरी नजरअन्दाज गर्न सकिएला र ? सही शब्दको गलत बुझाई र प्रयोगले घाटा नै हुने हो । फुटबल मैदान भित्र मात्र सिमित छैन नि । बारम्बार नेपाली फुटबलमा प्रयोग भइरहने केही शब्दहरुबारे शब्दकोशमा आधारित नरहेर फुटबलको सुगन्धसँग नजिक रहेर सानो छलफल गर्न आज प्रयास गरिएको छ ।

बदला

‘साटफेर’ को पनि नरम अर्थ लाग्ने यो शब्द फुटबलमा धेरै प्रयोग गरिने नकरात्मक शब्द हो । हामी चलनचल्तीमा बदलालाई नकरात्मक अर्थमा प्रयोग गर्छौँ । धेरै त यो युद्ध या झैझगडासँग सम्बन्धित छ । युद्धमा बदला जरुर हुन्छ, फुटबलमा ? बदला लिनलाई त दुश्मन चाहिन्छ । फुटबलमा प्रतिद्वन्दी अवश्य हुन्छ तर दुश्मन हुँदैन ।

फुटबल सुन्दर खेल हो भने कसरी यहाँ बदला शब्द सुहाउला ? अघिल्लो खेलमा पराजित भएको अवस्थामा त्यो टिमलाई अर्को खेलमा पराजित गरे पछि बदला लिएको अर्थमा खुसी हुने कि खेलमा विजेता बनेकोमा खुसी मनाउने ? त्यस माथि फुटबलमा भाइचारा र सम्मानको पनि उच्च स्थान छ ।

फुटबलको मूल्य,मान्यता र विश्वासमा बदलाको अस्तित्व हुनु हुँदैन । फुटबलमा पराजय या जित हुन्छ , बदला हुँदैन । बदला शब्दले फुटबलको सुन्दरतामा कुरुपता मात्र पोतिन्छ ।

उत्पादन

त्यस्ता नेपाली फुटबल प्रशिक्षकहरु र पदाधिकारीहरु विरलै होलान् , जसले नेपाली फुटबलको प्रगतिको लागी खेलाडी ‘उत्पादन’मा जोड नदिएका हुन् । अझ एन्फा एकेडेमीसँग सम्बन्धित प्रशिक्षहरुले त ‘उत्पादन’ शब्द धेरै मात्रामा प्रयोग गरेको पंंक्तिकार स्वयम्ले सुनेको हो । पंक्तिकारको प्रश्न छ , के खेलाडीहरु उत्पादन हुन्छन् ?

उत्पादन त कारखानामा वस्तुहरु हुन्छन् । उत्पादन गर्नलाई खेलाडी वस्तु जस्तो होइनन् । उत्पादन हुने भए त निश्चित समयमा निश्चित तरिकाले निश्चित मात्रामा खेलाडीको उत्पादन चाहे जसरी र चाहे जति भइहाल्थ्यो ।

खेलाडीहरु त विकास हुन्छन् । निरन्तरको लगाव र मिहिनेतले मात्र खेलाडी विकास हुन्छन् । प्रत्येक खेलाडीमा आ–आफ्नै विशिष्ट खेल कौशल रहेको हुन्छ । प्रत्येक खेलाडीको फरक क्षमता र कमजोरी हुन्छ । खेलाडीको उत्पादन होइन, विकास गरौं । उत्पादन शब्दले फुटबल र खेलाडीलाई अनादार गर्दछ ।

काँचो माटो

नेपाली फुटबलको एउटा नक्षत्र हुन् , रोहित चन्द ।

जब उनको खेलले उचाई लिन थाल्यो, तब एन्फा एकेडेमीसँग सम्बन्धित प्रशिक्षकहरुले आ–आफ्नै तरिकाले जस लिन हानथाप गरेको पंक्तिकार स्वयम्ले दशकौं अगाडि प्रत्यक्ष सुनेको हो । धेरैको मत के थियो भने -खासमा रोहितलाई एकेडेमीबाट काँचो माटो हुँदा नै निकाल्न लागेको थियो तर मैले गर्दा निकालिएन । आज यस्तो खेलाडी भएको छ ।

नेपाली फुटबल प्रशिक्षकहरु के भन्छन् भने, जुनियर खेलाडीहरु भनेको काँचो माटो हुन् र उनीहरुलाई प्रशिक्षणले रुप र आकार दिन्छ । यो शब्दसँग पंक्तिकार सहमत छ तर आजको दिनमा आई पुग्दा भने यसको बुझाई र प्रयोगमा असहमत छ ।

फुटबललाई अलिकति गहिरो गरेर बुझ्ने हो भने ठीक उल्टो रहेछ । विश्व फुटबलको प्रतिभाशाली खेलाडीहरुलाई मात्र हेर्ने हो भने काँचो माटो भनेको त उम्दा खेलाडीहरु रहेछन् किनकी उनीहरु फरक दर्शन भएको प्रशिक्षकहरुसँग विभिन्न समयमा खेल्ने गर्नु पर्दछ । काँचो माटो खेलाडीहरु मात्र त्यस्ता उम्दा खेलाडीहरु हुन्छन् , जो फरक प्रशिक्षकको शैली र जिम्मेवारीमा खरो उत्रने गर्दछन् ।

यसैले खेलाडी भनेको त काँचो माटो रहेछन् , जो आवश्यकता अनुसार आफ्नो रुप र आकार परिवर्तन गर्न सक्षम हुन्छन् । जुनियर खेलाडीहरु काँचो माटो होइनन्, विशाल डल्लो माटो हुन् । उनीहरुलाई फुटाएर,केलाएर काँचो माटोको विकसितरुपमा तयार पार्नु पर्छ , जो सँग जुनै आकार दिने क्षमता होस् । एउटा उम्दा खेलाडीको सम्भवतः अन्तिम रुप हो, काँचो माटो । के हामी ग्रासरुट फुटबलमा यसरी नै काम गरी रहेका छौँ त ?

प्रिय पाठकहरु, यदि माथिको शब्दहरुले अन्य खेलहरुलाई पनि समेट्छ भने संयोग हुने छैन ।

यस्तै यस्तै ।