सन्जोग चाम्लिङ राई

सबैभन्दा पहिला ‘अन्तर्राष्ट्रिय महिला च्याम्पियनसिप’ आयोजनाको लागि एन्फालाई धेरै धन्यवाद । उपाधि जित्न सफल मित्र राष्ट्र म्यानमारलाई बधाई ।

३ मित्र राष्ट्रहरुलाई निमन्त्रणा गरेर आयोजना गरेको अन्तर्राष्ट्रिय महिला च्याम्पियनसिपले एउटा उमंग संचार गरेर सकिएको छ । खास गरेर दक्षिण एशियाभन्दा बाहिरका टोलीहरुलाई निमन्त्रणा गर्नु यस च्याम्पियनसिपको सुन्दर पक्ष हो । म्यानमारको सहभागिताले सुनमा सुगन्ध थप्यो ।

यस्तो च्याम्पियनसिपले नेपाली टोलीलाई अनुभव, शिक्षा र सम्भावनाको अमूल्य उपहार दिएको छ । उपहार यस्तो चिज हो, जसको अर्थ बुझेमा घरमा राख्न सकिन्छ, नबुझे फोहोरको डंगुरमा मिल्काउन पनि सकिन्छ ।

यस च्याम्पियनसिपलाई केन्द्रमा राखेर आजको आलेखलाई दुई सह–विषयमा बाँडेर चर्चा गर्ने प्रयास गरिएको छ ।

दर्शकमाथिको घात

दर्शकहरु फुटबलको मुटु हुन् । जब दर्शकहरु दर्शकदिर्घामा प्रवेश गर्दछन् तब खेलमा प्राण भरिने हो । नेपाली महिला फुटबललाई दर्शकहरुले दिने सीमाविहिन प्रेम फेरि एक पटक प्रमाणित भएको छ ।

दशरथ रंगशालामा राष्ट्रिय झण्डा सहितको दर्शकहरुको भव्य उपस्थिति , त्यो भव्य उपस्थितिले सिर्जना गरेको गर्जन सायदै नेपाली महिला खेलाडीहरुको आँखा र कानबाट हराएर जालान् । कति निश्चल माया! ती तमाम दर्शकहरु प्रति नमन ।

यति सुन्दर दर्शकहरुप्रति एन्फाले भने फाइनल खेलमा पुगेर घात गरेको छ । फाइनल खेल अगाडि बढाएको टिकटको अस्वभाविक मूल्यवृद्धि छलकपट हो ।

शतप्रतिशत मूल्यवृद्धि उपभोक्ताको नजरबाट हेर्ने हो भने कालोबजारी हो । हुन त एन्फाले त्यसबारे आफ्नो भनाई बाहिर ल्याइसकेको छ । तर फाइनल खेलमा हुने मूल्यवृद्धिको कुरालाई लुकाएर राख्नु गलत नियत हो । यो कुरा त प्रतियोगिताको प्रारम्भमा नै जानकारी गराउन सकिन्थ्यो । के नेपाल फाइनलमा नपुगेको भए पनि टिकटको मूल्यवृद्धि हुन्थ्यो त ? उत्तर सबैलाई थाहा छँदै छ ।

दर्शकहरुको भावनालाई मौकाको रुपमा लिनु फुटबलको मर्म हुन सक्दैन । फुटबल जतिसक्दो सर्वसुलभ हुनु पर्छ, जसमा सबैको पहुँच पुगोस् । कुनै पनि फुटबल आयोजनालाई आर्थिक रुपमा फाइदामा लग्ने प्रयास त हुनै पर्छ तर त्यसको तरिका पनि सही हुन जरुरी हुन्छ । टिकटको मूल्य अनुसारको सुविधा थियो त ?

फाइनल खेलमा १ हजार र २ हजार रुपैयाँको टिकट किनेर गएको त्यो झन्डै १६ हजार दर्शकहरुले प्रयोग गरेको शौचालयको अवस्था कस्तो थियो ? एन्फालाई थाहा छ ? प्रिय एन्फा, कृपया दर्शकहरुको महत्व र मूल्यलाई कदापि नजरअन्दाज नगरियोस् ।

नेपाली दर्शकहरुको यो लोभलाग्दो उपस्थितिले आगामी दिनमा महिला फुटबलको बलियो राष्ट्रहरुलाई नेपाल आउन प्रेरित गर्ने पक्का छ किनकी दर्शकहरुको भव्य सहभागिताको अगाडि फुटबल खेल्ने लोभ र इच्छा हरेक उत्कृष्ट खेलाडीमा हुन्छ ।

प्रशिक्षकको दुःख

गत साफको फाइनल पश्चात नेपाली महिला टोलीमा नफर्किने सार्वजनिक उद्घोष गरेका राजेन्द्र तामाङ फेरि आए । एन्फाको कमजोरीहरुप्रति सार्वजनिक रुपमा असन्तुष्टि पोखेका तामाङले टोलीलाई फाइनलमा एकचोटी फेरि पनि पुर्याए । फाइनलको नतिजा आशा अनुरुपको आएन, यद्यपि अनपेक्षित पनि थिएन । जित हार आफ्नो ठाउँमा छँदै छ , विशेषगरी म्यानमारसँगको प्रतिस्पर्धा र प्रदर्शनले नेपाली महिला टोलीको अपार सम्भावना झनै उजागर भएको छ ।

सार्वजनिकरुपमा आफ्नो कमजोरीहरुको उजागर र स्वीकार गर्नु तामाङको सबल पक्ष हो । जुन नेपाली प्रशिक्षकहरुमा बिरलै पाइन्छ ।

बारम्बार उस्तै प्रकृतिको गोल खाई रहनुले यो बुझ्न सकिन्छ कि तामाङको प्रशिक्षण टोली कमजोर छ । यहाँ एउटा प्रश्न जायज हुन्छ । मुख्य प्रशिक्षकको नियुक्ति पश्चात उनको ब्याकअप टिम मुख्य प्रशिक्षककै सिफारिसमा गरिन्छ कि फगत आन्तरिक राजनीतिक समीकरणले या अन्य कुनै बाहिरी दबाबले ?

नेपाली महिला फुटबल खेलाडीहरु अनुभव र व्यक्तिगत कौशलताको हिसाबले इतिहासकै उत्कृष्ट लय र स्वरुपमा छन् तर मैदानमा कमजोरीहरु लगातार देखिनै रहेको छ । म्यानमारसँगको फाइनल खेल सम्झिने हो भने टोलीको खास रणनीति देखिएन, यद्यपि खेलाडीहरुको व्यक्तिगत खेल, मिहिनेत र जुझारुपन तारिफयोग्य देखियो । म्यानमारले जितको लागि गरेको संघर्ष पनि सम्झना लायक छ ।

फाइनल खेल निर्विकल्प जितको लागि नै खेलिन्छ । स्वभावतः उक्त खेलको रणनीति सावित्रा भण्डारी साम्बाको वरीपरी रहेको देखिनु पर्ने हो तर दृश्य फरक थियो । वर्तमान आधुनिक फुटबलमा एकल स्ट्राइकरलाई त्यति धेरै मैदानमा दौडाएको पंक्तिकारको बिरलै दृश्य अनुभव रह्यो ।

एउटा भनाई यहाँ सान्दर्भिक हुन सक्छ । साख्टर डोनेट्स्क क्लबका प्रबन्ध निर्देशक सर्गेइ पाल्किनले उनको पूर्व खेलाडी एवं चेल्सीको वर्तमान खेलाडी मिखाइलो मुड्रिकबारे दिएको चर्चित भनाईको सार यस्तो छ । यदि तपाईलाई फरारी कुदाउन आउँदैन भने फरारी तपाईको लागि होइन । साधारण कार चलाउनेले फरारी कुदाउन सक्दैन ।

बारम्बार फर्मेसनको कुरा गरी रहने तामाङको कुराहरु सुन्दा उनी उनको फुटबल दर्शनमा नै प्रष्ट देखिँदैनन् । दर्शन पहिलो कुरा हो, फर्मेसन होइन । फर्मेसन भनेको तपाईसँग भएको दर्शन मैदानमा उतार्ने एउटा साधन मात्रै हो जसलाई विपक्षी टोलीको सबलता र दुर्बलताले पनि प्रभाव पार्छ । फर्मेसन परिवर्तन भई रहन सक्छ तर दर्शन मूलतः फेरिँदैन ।

तामाङ बारम्बार खेलाडीको उमेरको चर्चा र आलोचना गरि रहन्छन् , जुन उनको अधिकारभित्र नै पर्दछ तर पंक्तिकारको अनुभवमा भने उनले यो विषयको चर्चा आवश्यकता भन्दा धेरै नै गरे । थोरै चिनीको स्वाद गुलियो हुन्छ तर धेरै भएपछि तितो हुन्छ ।

घरेलु महिला फुटबलको कुनै स्वरुप र संरचना नभएको देशमा खेलाडीको उमेरको सार्वजनिक आलोचना गरी रहनु भन्दा आन्तरिकरुपमा खेलाडीहरुमा मिहिनेतको स्तर वृद्धि गर्नु नै प्रशिक्षकको बुद्धिमानी हुन्छ । जति नै उमेरको आलोचना गरे पनि आखिरमा उनले कति जना नै नयाँ खेलाडीहरुलाई मौका दिए र ?

च्याम्पियनसिपको नाम दिए पनि आखिरमा यो मैत्रीपूर्ण खेल न थियो । नयाँ खेलाडी र नयाँ प्रयोगको लागि यो एउटा अवसर थियो ।

फाइनल खेल पश्चातको पत्रकार सम्मेलनमा एन्फाले अझै मैत्रीपूर्ण खेलहरुको आयोजना र सहभागिताको योजना बनाइरहेको तामाङले बताए । यो कुरा झुटो होइन भने खुशीको कुरा हो । तर जबसम्म घरेलु फुटबलको संरचनाको निर्माण हुँदैन तबसम्म मैत्रीपूर्ण खेलले मात्र नतिजा दिँदैन । एन्फाको मुख्य ध्यान घरेलु फुटबलमा नै हुनु पर्छ ।

सम्भवतः तामाङले आफूसँग भएको कौशल र क्षमता राष्ट्रिय टोलीलाई दिइसके । अब उनलाई प्रतिस्थापन गर्नुपर्छ तर उनको स्थानमा कुनै अर्को नेपाली प्रशिक्षक भने होइन । अबको पहिलो पाइला नै क्षमताशिल विदेशी प्रशिक्षकको नियुक्ति हो । उपाधिको डम्फु पिट्न छाडेर जितको दृढ यात्रामा हिँड्ने हो भने पथ प्रदर्शक पनि व्यावसायिक चाहिन्छ । नेपाली महिला टोलीलाई एक जना हाइ प्रोफाइल विदेशी प्रशिक्षकको विकल्प छैन ।

साफ महिला च्याम्पियनसिपको आगामी संस्करण जित्ने अहिलेको लक्ष्य हो भने कम्तिमा म्यानमारकै स्तरको टोलीसँग अझै लगातार पराजित भइरहनु पर्छ । फेरि एकचोटी दोहोर्याउँ । फलाम तातिएर रातै छ , कृपया एन्फा चिसो पानी नखन्याउ है ।
यस्तै यस्तै ।