दिपेश तिमल्सिना | हाम्रो खेलकुद

१९ भाद्र, २०७२

भारत विरुद्ध नेपाल, खेल जसले जिते पनि सधैंजसो खेलको नतिजा एक वा दुई गोलको फरकमै भेटिन्छ र जित पनि धेरैजसो भारतिय पक्षमा भएको सुन्न र देख्न पाइन्छ| सुन्न पाइने यो हिसाबले कि भारत भएका धेरैजसो खेल टिभी मा प्रत्यक्ष प्रशारण भएको विरलै देखिन्छ| १ अर्ब भन्दा बढि जनसङ्ख्या र हजार बढी टिभी च्यानल भएको देशमा गल्ली क्रिकेट टिभीमा हेर्न पाइन्छ तर फुटबलको अन्तराष्ट्रिय मान्यता प्राप्त खेल एवं प्रतियोगिता हेर्न पाउन भने हम्मे हम्मे पर्छ, र खेल यदि नेपालमा भएको छ भने भाग्यमानीले रंगशालामा गएर खेल हेर्न पाउँछ र बाँकि अरुले टेलीभिजनमा| नेपालमा टिभी च्यानलहरु गन्ने हो भने हातैमा गन्न सकिने छन्| नेपाली जनताको फुटबल प्रतिको क्रेजले होला नेपालको खेल हुँदा रंगशालामा सिट खाली भएको देख्नु परेको छैन| उमेर समुहमा पनि हजारौं दर्शक खेल हेर्न रंगशालामै पुगेका हुन्छन|

भर्खरै सम्पन्न साफ यु-१९ फुटबल प्रतियोगिता दशरथ रंगशालाको अभावले गर्दा एन्फा कम्पलेक्समा गरिने निर्णय भयो| वैशाख १२ गते गएको विनाशकारी भुकम्पले गर्दा रंगशाला प्रयोग गर्न नहुने भएपछि खेल सातदोबाटोमा हुने भएको हो| हुन त एन्फासमक्ष लगनखेलको सैनिक शारिरक सुगठन तथा तालिम केन्द्रको मैदान र हल्चोकस्थित शसत्र प्रहरी बलको मैदान पनि तयार नै थियो| यी दुवै मैदानमा पहिला पनि अन्तराष्ट्रिय स्तरको प्रतियोगिताहरु भै नै रहेका हुन्| वैशाख १२ गते भुकम्प जानुअघि लगनखेलमा ए.एफ्.सी यु-१४ महिलाको प्रतियोगिताका केहि खेलहरु सञ्चालन गरिएको थियो|  संयोगवश भनौं या दुर्भाग्यवश, सोहि प्रतियोगिताको फाइनलको दिन रंगशालामा तेश्रो स्थानको खेलको तयारीको क्रममा भुकम्प आएको थियो| त्यतिबेला दर्शको उपस्थिति नभएकोले ठुलो दुर्घटना टरेको कुरालाई नकार्न सकिन्न|

कुरा साफ यु१९ प्रतियोगितामौ जोडौं, एन्फा कम्पलेक्समा खेल हुने वा नहुने भन्ने अन्यौल प्रतियोगिता सुरु हुने दुई दिन अघिसम्म पनि थियो| एक महिनाभित्र एन्फाले जुन काम गर्यो त्यो स्वयं एन्फामै कार्यरत कर्मचारीलाई पनि पत्यार नलाग्न सक्ने अवस्था थियो| एन्फाका सि.इ.ओ इन्द्रमान तुलाधरको शव्दमा भन्ने हो भने यो प्रतियोगिता एन्फालाई गर्न कुनै चाह थिएन| तर भुकम्पपछि विश्वको मानसपटलमा नेपालको स्थितिबारे जुन नराम्रो छाप बसेको थियो, त्यसलाई हटाउन एन्फाले यो प्रतियोगिता गर्ने निर्णय लियो| “पर्यटकिय हिसाबले र खेल प्रेमी समक्ष हामीले यो सन्देश दिन जरुरी छ कि हामी जे भयो त्यसबाट अघि बढ्न सक्क्षम छौं,’ तुलाधरले भने|
लगनखेल र हल्चोक मेैदान उपलब्ध हुँदाहुँदै पनि एन्फामा खेल गर्नु पछाडी पनि केहि कारण पनि अवश्य छन्| सबैलाई अवगतै छ कि यी दुवै खेलमैदानमा दर्शकका लागि प्याराफिट उपलब्ध छैन| यसै कारण पनि, दुई हजार क्षमता भएपनि खेल एन्फा कम्पलेक्समै गराउने जमर्को एन्फाले लियो| प्रतियोगिताको समापन पश्चात मुल्याकंन गर्ने हो भने यो निर्णय निकै राम्रो साबित भयो| दर्शकको उपस्थितिले खेलाडीहरुलाई थप उर्जा मिल्यो, भाग्यमानी खेलप्रेमी दर्शकले खेल नजिकैबाट नियाल्न पाए अथावा भनौं जितको मजा पनि खेलाडीसंगै लिन पाए र एन्फालाई केहि हदसम्म आर्थिक क्षेत्रमा लाभ भयो|

७८ लाख अनुमानित बजेट भएको प्रतियोगिताको लागि ५० लाख साफले उपलब्ध गराएको थियो भने बाँकि रकम टिकटबाट उठाउने लक्ष्य एन्फाले लिएको थियो| समुह चरणको खेलहरुमा २०० र ३०० रुपैंया तोकिएको टिकट परम्परागत शैलीलाई पछ्याउँदै सेमिफाइनल र फाइनलका लागि रु. ३०० र रु. ५०० तोकिएको थियो| अन्दाजी हिसाब गर्दा एन्फाले टिकटबाट करिब २० लाख उठाउन सफल रह्यो| आर्थिक हिसाबनमा घाटा नै भएपनि सि.इ.ओ. तुलाधरले भनेझैं यस प्रतियोगिताले फुटबल जगतका साथसाथै अन्य विभिन्न क्षेत्रबाट सहयोग भने अवश्य पुर्यायो|

यस प्रतियोगिता जितेपछि नेपालको २२ वर्षको उपाधि खडेरी त तोडियो नै साथसाथै यसले आशा पनि जगाएको छ| यसै प्रतियोगितामा राम्रो प्रदर्शन गरेका चार खेलाडीले राष्ट्रिय टोलीमा आफ्नो स्थान पनि बनाए| भारत विरुद्धको मैत्रिपुर्ण खेलमा विमल घर्ती मगर, अन्जन विष्ट र अन्नत तामागं सुरुवाति एघारमै अटाए भने विश्वास श्रेष्ठ अतिरिक्त खेलाडीमध्ये एक थिए| मिडफिल्डर हेमन्त थापा मगर ३० जनाको सुचीमा परेपनि अन्तिम टोलीमा पर्न भने असफल रहे| सोहि टोलीका सदस्य दिनेश राजवंशी यसअघिनै राष्ट्रिय टोलीका सदस्य भइसक्का छन् र घाइते भएका कारण यो पाली टोलीमा अटाउन सकेनन्|

यस प्रतियोगिताको फाइनलका नायक सोजित गुरुगं भर्खर सत्रौं वसन्त पार गर्दैछन्| विगतका उमेर समुहमा केहि फितलो देखिएको गोलरक्षकको समस्याले भविष्यमा राष्ट्रिय टोलीमै समस्या आउने हो कि भन्ने डर पनि केहि हदसम्म साम्य भएको छ| सुनिल बल, डोना थापा, गौरव बुढाथोकि, आकाश थापा लगाएतका खेलाडिले पनि प्रतियोगिता अवधिभर राम्रै प्रदर्शन गरे|

दर्शकको कुरा गर्ने हो भने नेपालको खेलको दिन सातदोवाटो तिरको माहोल भिन्नै देखिन्थ्यो| समुह चरणका खेलहरु दिउँसो साढे तिन बजे सुरु हुने र खेलका लागि १२ बजे टिकट बिक्रि सुरु हुने भने पनि बिहान एघार बजेदेखि टिकटमा लाम सुरु हुन्थ्यो| साधारण तर्फ १७०० र भि. आई.पी तर्फ ३०० टिकट बेच्ने निर्णय भएकोमा टिकट लिने लाम सधैं टिकट संख्याभन्दा धेरै हुन्थ्यो| लाम बस्ने सबैको मनोभावना मध्यनजर गर्दै एन्फाले समुहचरणमा प्रति व्यक्ति ३ टिकट, सेमिफाइनलमा दुई र फाइनलको दिनमा एक व्यक्ति एक टिकटको अवधारणा अपनाएको थियो| जबजब खेल समय नजिकिंदै जान्थ्यो एन्फा परिसर वरपरका घरका छतहरु भरिदैं जान्थे भने बाटो वरपर मानिसको भिड व्यवस्थापन गर्न प्रहरीहरुलाई हम्मे पर्थ्यो| कम्प्लेक्ससंगै जोडिएको टेनिस कोर्ट प्रतियोगिता अवधिभर खेल हुने समयमा सञ्चालन हुन सकेन| नेपालको खेलमा वरपरका रुखका हाँगामा समेत चढेर खेल हेर्ने दर्शक पाइए|

फाइनलको दिन टिकट ११:३० बजे विक्रि गर्ने भनेपनि बिहान चार बजेको सिमसिम पानीमै केहि खेलप्रेमीहरु लाम लाग्न सुरु भइसकेका थिए| लाम बस्नेमध्य एकले भने,” अस्ति सेमिफाइनलको दिन आठ बजे आएर पनि टिकट पाइएन, बनेपा देखि आउनुपर्ने भएर हिजो यतै होटेलमा रात बिताएर बिहान छ बजेनै लाम बस्न आएको| तर म आउँदापनि लाममा सय भन्दा बढि मानिस बसिसकेका थिए|” बिहान सातबजेनै करिब १५०० लामबद्ध भैसकेका थिए भने आठबजेबाट प्रहरीहरु तैनाथ गरेर कम्पलेक्स परिसरको सुरक्षा प्रणाली कडा गरिएको थियो|

कान्तिपुर गोल्डले प्रत्यक्ष प्रशारण गरेको प्रतियोगिकताको लाइभ स्ट्रिमिगं एवं लिखत अपडेट एन्फाकै वेबसाइट लगाएत अन्य मिडियाले पनि दिएका थिए|  उमेर समुहको प्रतियोगिताको पलपलको समाचार विश्वभरि छाइरहेको अवस्था भने दुई दिनपछि भारतमा भएको मैत्रिपुर्ण खेलमा भने पाउन सकिएन| केहि भारतिय वेबसाइटले लिखत अपडेत दिएपनि नेपाली गोलकिपर बाहेक अन्य खेलाडिको नाम विरलै पाइयो| नेपालको फर्मेसन कस्तो थियो भन्ने कुराको बयान र खेल कस्तो रह्यो भन्ने विस्तृत विवरण टोलीको नेपाल आगमन पछि मात्र थाहा भयो|, त्यो पनि स्वयं खेलाडिहरुको मुखराविन्द बाट|

नेपाल नखेलेको खेलमा पनि करिब पाँच सय दर्शकको उपस्थिति, प्रतियोगिता अवधिभर नेपली मिडियाले गरेको खेलको विश्लेषण एवं प्रस्तुति र त्यसमा नेपाली दर्शकको प्रतिक्रिया एकदमै प्रशंसनिय थियो| एन्फाले देशको यस्तो परिस्थितिमा चालेको यो कदम वास्तवमै स्वागतयोग्य छ र अन्य क्षेत्रका संघसंस्थाले पनि यसबाट केहि प्रेरणा अवश्य लिनेछन्| खेल, खेलाडी र यससंग जोडिएका सम्पुर्ण ठाउँबाट आएको यस किसिमको नतिजाले नेपली फुटबलमा नयाँ आशा जगाएको छ|

आशा जागाउने काम संगसंगै एन्फासमक्ष चुनौतिहरु पनि उत्तिकै छन्| अहिले भएका राम्रा कार्यहरुलाई जारी राख्ने र कमजोर पक्षहरुमा क्रमश: सुधार गर्नु एन्फाको लागि एकदमै जरुरी देखिन्छ| दुई हजार दर्शक क्षमता भएको एन्फा कम्प्लेक्स मैदानको निर्माणमा जे कमजोरी देखिए, ति सबै कमजोर पक्षहरु अब बन्ने ललितपुर च्यासल स्थित एन्फा टेक्निकल सेन्टरको मैदानमा सुधार्नुपर्छ| फिफा, नेपाल सरकार र एन्फाको सामुहिक प्रयासमा च्यासलको टेक्निकल सेन्टरलाई स्तरोन्नति गरेर पन्ध्र हजार क्षमता भएको अन्तराष्ट्रिय स्तरको सुविधासम्पन्न मैदान तयार पार्ने सम्झौता भइसकेको छ| फिफाले मैदानमा प्रयोग हुने एष्ट्रो टर्फ सहयोग गर्ने र सरकारले १५,००० दर्शक क्षमताको प्याराफिट बनाएर एन्फालाई हस्तानतरण गर्ने निर्णय पनि भइसकेको छ|

खेलको लागि आवश्यक पुर्वाधार संगसंगै खेलको स्तरोन्नति गर्नु पनि एन्फा समक्ष चुनौति बनेको छ| उमेर समुहमा राम्रो प्रदर्शन संगसंगै राम्रो नतिजा आएपनि सिनिएर टोलीमा त्यो जारी हुन सकेको छैन| अहिलेको यु१९ टोलीका अधिकांश खेलाडी राम्रा भएका र राष्ट्रिय टोलीमा पनि केहि महत्वपुर्ण खेलाडीहरु आफ्नो खेलजिवनको अन्त्यतर्फ आइरहेको स्थिति मध्यनजर गर्दै एन्फाले जरुरी कदमहरु चाल्न आवश्यक देखिन्छ| देशको खेलको स्थिति त्यहाँको घरेलु खेलस्थितिले देखाउँछ भनिन्छ| भुकम्पका कारण रोकिएको राष्ट्रिय लिग सरिरहेको अवस्थामा यस लिगलाई सम्पन्न गरेर यस वर्षको फुटबल क्यालेन्डर सुचारु गर्नुपर्ने दवाव पनि उत्तिकै छ| खेल र खेलाडिको उचित व्यवस्थापन गरेर अगाडी बढ्ने कुरामा खेलाडि, क्लब र संघ लगाएत सम्पुर्ण खेलसमाज सकारातमक भएर बढेमा अब आउने पुस्ताले नेपाली फुटबल जगतको इतिहासमा केहि नगर्ला भन्न सकिन्न|