पवन गिरी, महासचिव – जावलाखेल युथ क्लब

नेपाली फुटबलको इतिहास जति पुरानो छ, त्यसकै छेउछाउमा पुग्छ, जावलाखेल युथ क्लबको इतिहास पनि । त्यसैले पनि जावलाखेल उल्लेख नगर्दा नेपाली फुटबलको इतिहास अधुरै हुन्छ ।

नेपालमा खेलिने अन्य धेरै खेल जस्तै फुटबलको सुरुआतमा पनि राणा शासनकै बेला भएको थियो । त्यसको स्थापनामा राणा परिवारकै योगदान छ । फुटबलको इतिहास पनि लगभग त्यही हो । राणा शासनको अन्त्यपछि फुटबल बिस्तारै सर्वसाधारणतर्फ आएको थियो ।

जावलाखेलको मैदानमा खेलिने फुटबल राणा शासनकै पाला सुरु भएको थियो । पछि सर्वसाधारणले फुटबल खेल्न थाल्दा पनि जावलाखेलमै पहिलो पहिलो पल्ट खेलिएको थियो । अझ त्यो भन्दा पनि महत्त्वपूर्ण तथ्य त के रहेको छ भने नेपाली फुटबलको इतिहासमा आयोजना भएको पहिलो प्रतियोगिता जावलाखेलमै भएको थियो । यो तथ्यमा जावलाखेल युथ क्लबलाई गर्व हुनुपर्छ र यही तथ्यले हामी सबैलाई इतिहासले केही न केही जिम्मेवारी सुम्पेको महसुस हुन्छ ।

शताब्दी लामो इतिहासमा नेपाली फुटबललाई तीन भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ र त्यसमध्ये पहिलो त यो खेलको सुरुआत तथा स्थापना नै भयो । अनि यसको साक्षी जावलाखेल नै भयो । त्यसपछिको लामो समय यो सौखिन खेलकै रूपमा रह्यो । काठमाडौंसँगै ललितपुरको टोल टोलमा फुटबल क्लबको स्थापना भए, तिनले फुटबल खेले र पछि कालान्तरमा धेरै क्लब हराएर पनि गए । तर यही समय जावलाखेलले आफूलाई बलियोसँग कायम राख्यो ।

४० को दशकमा इलाममा भएको भूकम्प पिडित कपमा जावलाखेल युथ क्लबको टोली (तस्बिर सौजन्य : जावलाखेल युथ क्लब)

दोस्रो कालखण्ड अर्ध व्यवसायिकतातर्फ अग्रसर समय मान्न सकिन्छ । सम्भवतः जावलाखेलले पनि २०५७ साल पछि खेलाडीलाई पारिश्रमिक दिन सुरु गरेको थियो । जहाँ फुटबलमा भावनात्मक सम्बन्धले काम गरिरहेको थियो, त्यहि बेलामा यो खेलले सुस्त स्थितिमै सही, व्यावसायिक हुने प्रयास गरेको थियो । यसलाई हामीले अर्ध व्यावसायिकता भन्दा हुन्छ, किनभने यो खालि प्रयास मात्र थियो । यसमा भावनाले बढी भूमिका खेलेको थियो ।

हामीले त्यो कालखण्ड पनि पार गरिसकेको अवस्था छ । अबको समय भने वास्तवमै व्यवसायिक फुटबलको समय हो । यो समयको माग हो, अनि यसलाई नेपाली फुटबलको तेस्रो कालखण्ड मान्न सकिन्छ । वर्तमान अवस्थामा व्यावसायिक फुटबललाई अनुसरण गर्न हामी एक प्रकारले बाध्य पनि छौं । कारण, आधुनिक फुटबलमा आबद्ध हुन अब व्यावसायिक हुनुको विकल्प नै छैन ।

एसियाली फुटबल महासंघ (एएफसी) ले क्लबहरुलाई व्यावसायिक बनाउन बाध्य बनाएको छ । क्लब लाइसेन्सिङ लागु गर्दै एएफसीको फुटबल थप व्यवस्थित बनाउने जमर्को गरेको छ । यो प्रयासमा साथ दिनु हाम्रो अहिलेको ठूलो जिम्मेवारी हो । अब भावनाले मात्र फुटबल चल्दैन । यसो भनिरहँदा क्लबप्रतिको माया, समर्पण, आस्थाले भने झनै ठूलो अर्थ राख्छ ।

सन् १९६० मा जर्मनीको गुन्जा युनाइटेड क्लब र जावलाखेल युथ क्लबबीच भएको मैत्रीपूर्ण खेल (तस्बिर सौजन्य : जावलाखेल युथ क्लब)

एएफसीले ‘क्लब लाइसेनिङ’ सुरु गरेपछि जावलाखेल युथ क्लब जस्ता परम्परागत फुटबल क्लबका लागि जहाँ चुनौती थपिएको छ, ठीक त्यहीं उत्तिकै अवसर पनि सिर्जना भएका छन् । फेरि आधुनिक फुटबलससँग जावलाखेल युथ क्लबले आफूलाई आत्मसात् गर्ने हो भने यो कदम अनुसरण गर्नु अत्यावश्यक पनि छ ।

यसका लागि हामीले सबैभन्दा पहिले ‘टिम वर्क’ मा विश्वास गर्नु पर्छ । आधुनिक व्यवस्थापनको सिद्धान्तमा एक्लो व्यक्तिले केही पनि गर्न सक्दैन्, उसका लागि पनि टिमको सहयोग चाहिन्छ । फुटबलको मैदानमा कोही खेलाडीले एक्लै केही गर्न नसक्ने जस्तै । जावलाखेल युथ क्लबले अबदेखि सामुहिक रूपमा सबैको जिम्मेवारीसहित काम गर्ने नीति लिनु पर्छ । कमिटि क्लबको हितका लागि एक हुनु पर्छ, व्यक्तिगत स्वार्थ छाडेर काम गर्नु पर्छ । क्लबको आफ्नो विधान छ, त्यसमै रहेर पनि काम गर्नुपर्ने हुन्छ ।

कार्यसमितिले सबैको सल्लाह सुझाव लिएर अगाडि बढनु पर्छ, अनि मात्र क्लबका रूपमा बलियो रहन्छ । जबसम्म स्वतः स्फुर्त रूपमा सदस्यता लिने वातावरण बन्दैन्, तबसम्म क्लबमा राजनीतिक चलखेलको खतरा कायम रहन्छ । यो तथ्य सुन्दा तीतो सुनिन्छ, तर यो उत्तिकै सत्य पनि हो ।

२०५२ सालको लिगमा जावलाखेलको टोली (तस्बिर सौजन्य : जावलाखेल युथ क्लब)

यी त भए, सबै मैदान बाहिरका काम । यसका लागि क्लब स्वयं व्यवसायिक हुनु पर्छ । क्लब चलाउने भनेका यसका पदाधिकारी नै हो, तिनलाई पनि व्यवसायिक बनाउनु पर्ने समयको माग हो । त्यसैले हामीले क्लबका पदाधिकारी अथवा यसले नियुक्त गर्ने जिम्मेवार पदीय दायित्व भएकालाई पनि पारिश्रमिक दिन सुरु गर्ने कि ? यो तथ्य पनि प्रति सबै सचेत हुनु पर्छ ।

क्लब व्यावसायिक हुने, खेलाडी व्यावसायिक हुने भनेपछि यसका पदाधिकारी पनि व्यावसायिक हुनु पर्छ । यसका लागि उनीहरूलाई पारिश्रमिक दिन सुरु गर्नु एउटा छलाङ हुन सक्छ । यसले पदाधिकारीलाई इमान्दार बनाउन मदत गर्छ । यस्तो स्थितिमा आफ्नो पूरा समय पदाधिकारीले क्लबलाई दिन सक्ने स्थिति पनि हुन्छ ।

व्यवसायिकताको महत्त्वपूर्ण पाटो भनेको ठीक ढंगले आय गर्ने र समानान्तर रुपमा ठीक ढंगले खर्च गर्ने पनि हो । त्यसैले क्लबले अब आफ्नो छुट्टै आर्थिक नियमावली पनि बनाउनु पर्छ र यसमै रहेर काम गर्नुपर्छ । एक पल्ट आर्थिक नियमावाली बन्यो र यसको ठीक ढंगले पालना हुन्छ भने क्लबमा व्यक्ति फेरिएपनि प्रणाली बस्छ । प्रणाली बसेपछि पदाधिकारी को को हुन्छ, त्यो गौण विषय हुन सक्छ । हामीले यसै अन्तर्गत रहेर वार्षिक बजेट बनाउन सक्छौं, नत्र हाम्रोमा खर्च गरेपछि बजेट बनाउने प्रचलन छ ।

फुटबलमा मैदानभित्र खेल्ने शैलीमा आधुनिकीकरण आउने क्रम अनवरत रहन्छ । त्यसका लागि प्राविधिक रुपमा पनि नेपालले पछिल्लो समय विस्तारै खुड्किलो चढ्दै छ । प्रशिक्षकहरु आफूलाई अझ निखार्न विभिन्न कोर्षहरुमा सहभागी भएका छन् । प्रशिक्षकको स्तर बढ्दै गएको हामीले देखेका छौं ।

अबको समय मैदानबाहिर पनि क्लबहरुले आफूलाई अर्को स्तरमा लग्नुपर्छ । क्लब लाइसेन्सिङको मुख्य लक्ष्य यहि नै हो । यसका कतिपय पक्ष नेपाली क्लबका लागि सहज छैनन्, तर दीर्घकालीन रुपमा यसले हामीलाई नै फाइदा पुर्याउँछ । जसरी फुटबलको उदयमा जावलाखेलको इतिहास अडेको छ, नेपालको फुटबल व्यावसायिक बन्ने यात्रामा क्लबले आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ।