दिपक न्यौपाने
सोफिया /टर्की – मार्सल आर्टस्का विश्व च्याम्पियनसिपमा नेपाली खेलाडीले भाग लिन थालेको लामो समय भइसकेको छ । अलग अलग खेलको विश्व च्याम्पियनसिपमा भाग लिने खेलाडीको सुचि लामो भइसकेको छ । अब विस्तारै विश्व च्याम्प्यिनसिपमा नेपालको प्राविधिक जनशक्ति पनि प्रयोग हुन थालेको छ । यसबाट पनि नेपालको प्राविधिक पक्षलाई बलियो भएको प्रष्ट पारेको छ ।

शनिबार मात्रै दक्षिण पूर्व युरोपको बुल्गेरियास्थित पुरानो शहर पल्भदिभमा आइटिएफ तेक्वाक्दो विश्व च्याम्पियनसिपको २१ औं संस्करण सम्पन्न भएको छ । जहाँ नेपालसहित ८४ देशका खेलाडीले भाग लिएका थिए । विश्व च्याम्पियनसिपमा नेपाली खेलाडीको प्रदर्शन सामान्य रह्यो । सोही च्याम्पियनसिपमा नेपालका दुई रेफ्रीले सहभागी भए, जसले नेपालको प्राविधिक जनशक्तिको प्रगतीलाई दर्शाएको छ ।

विश्व भरका ८० रेफ्रीमध्ये नेपालका घमबहादुर थापा सबै भन्दा कान्छा थिए । अर्को नेपाली थिए अन्जुनाथ श्रेष्ठ । थापा डेढ दशकदेखि आइटिएफमा आबद्ध छन् । बाग्लुङमा जन्मिएर स्थायी रुपमा काठमाण्डौ सामाखुसी बस्दै आएका उनले मेमा मलेसीयामा सर्टिभाइड भएका थिए ।

३० वर्षे थापाले खेलाडी त्यसपछि प्रशिक्षक हुँदै आफुलाई रेफ्रीका रुपमा उभ्याएका हुन् । अहिले विश्व च्याम्पियनसिपमा रेफ्रीको भूमिका निर्वाह गर्दा उनीमा खुसीको सिमा थिएन । ‘सानै उमेरमा तेक्वान्दोमा लागे ,’ थापाले भने –’ जिन्दगीमा खेलबाहेक अरु केहि सोचिएन । अन्र्तराष्ट्रिय मन्चमा खेल्दै र खेलाउँनै अहिले यहाँसम्म आइपुगेको छु । ‘

अर्का सिनियर रेफ्री ४० वर्षे अन्जुले तेक्वान्दोमै तीन दशक बिताईसकेको छन् । नेपाल आइटिएफका उपाध्यक्ष समेत रहेका ललिलपुरका रैथाने श्रेष्ठ खेलबाहेक अरु धेरै सोच्ने गरेका छ्रैनन् । १३ वर्षदेखि उनी उनी रेफ्रीका रुपमा सक्रिय छन् । सन् २००६ मा उनले भारतबाट सर्टिभाइड भएका थिए । देश भित्र खेलाडी र रेफ्रीलाई हेर्ने नजर सकारात्मक नभएको उनको अनुभव छ ।

‘रेफ्रीहरुका बारेमा सरकारी पक्षबाट कुनै सहयोग हुँदैन । सबै व्यक्ति पहलमा गर्नुपर्ने बाध्यता छ,’ उनी सुनाउँछन् । थापाले भने खेलाडीका रुपमा विश्व च्याम्प्यिनसिप खेलको ८ वर्षमा रेफ्रीको भूमिका निर्वाह गरेका छन् । २०११ मा उनले खेलाडीका रुपमा विश्व च्याम्पियनसिप खेलेका थिए ।

‘धेरै पटक विदेश यात्रा गरिसकेका श्रेष्ठ र थापालाई विदेशमै बस्न भने अहिले सम्म इच्छा लागेको छैन । तेक्वान्दो नै मेरो जिन्दगी भयो ,’ थापा अगाडी भन्छन – ‘मलाई अमेरिका, क्यानडालगायत अन्य देशमा पनि बस्ने अवसर नमिलेको होइन । तर, म सबै छोडेर देशकै आइटिएफ तेक्वान्दोमा लागिरहेको छु, रमाइरहेको छु । ‘

श्रेष्ठ पनि विदेश बस्ने अवसर छाडेर स्वदेशमै आइटिएफ विकासमा निरन्तर लागिरहेका छन् । ‘१० बर्षको क्यानडा र ५ बर्षको अमेरीकाको भिसा छ । नेपाली जहाँ जहाँ छन्, तेक्वान्दोबाट त्यहाँ पुगिसके । कतिले उतै बस्ने सल्लाह पनि दिन्छन्, ‘ थापाले भने, ‘तर म त यहा आइटिएफलाइ अझै कसरी अगाडी बढाउन सकिन्छ भन्ने सोच्छु । आफ्नो ज्ञानको दायरा अझै फराकिलो बनाउन चाहन्छु । ‘

उनको भनाईमा श्रेष्ठ पनि सहमत छन् । उनले भने ‘हामीले थुप्रै अवसर छोड्यौ , तर तेक्वान्दो छाडेनौं । राज्य बाट खेलाडी,रेफ्री र प्रशिक्षकका लागि हौसला हुन सके राम्रो ।’ आइटिएफका केन्द्रिय सदस्य तथा गण्डकी प्रदेशको टेक्निकल प्रमुख समेत रहेका थापा राष्ट्रिय ब्याल्कबेल्ट कमिटीका अध्यक्ष पनि हुन् ।