प्रकाश तिमल्सिना, काठमाडौं

पदकका आधारमा तेक्वान्दो नेपालका लागि सबैभन्दा फलदायी खेल । नेपालले खेल्ने ठूलो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता क्षेत्रिय स्तरको दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग), महादेशिय खेल एसियाली खेलकुद होस् वा विश्व खेलको महाकुम्भ ओलम्पिक । यी सबैमा नेपाललाई चिनाउने खेल तेक्वान्दो नै स्थान सबैभन्दा माथि छ । तेक्वान्दोकी एसियन च्याम्पियनसिप वा विश्व च्याम्पियनसिपमा पनि नेपाली खेलाडीको प्रदर्शन सन्तोषजक नै मान्नुपर्दछ ।

चार वर्षको अन्तरमा हुने एसियाडको दुई दशकमा नेपाली तेक्वान्दो खेलाडीले १४ वटा पदक जितेका थिए । अहिले सम्म नेपालले एसियाडमा २४ पदक जितेको छ त्यसमा आधा भन्दा बढी तेक्वान्दो छ । सन् १९८६ देखि २००६ को एसियाड सम्म नेपालले १४ पदक जितेको थियो । त्यसमा १९९८ को बैंकक एसियाडमा सविता राजभण्डारीले रजत पदक जितेकी थिइन् ।

नेपाली खेलाडीले व्यक्तिगत स्पर्धामा प्राप्त गरेको त्यो अहिले सम्मकै ठूलो पदक हो । त्यस्तै दीपक विष्टले २००२ र २००६ मा एसियाडमा कास्य पदक जितेका थिए । त्यति मात्र होइन प्रदर्शनी खेलका रुपमा १९८८ को ओलम्पिकमा विधान लामाले कास्य पदक जितेका थिए । ओलम्पिकमा छनोट भएर खेल्ने एकमात्र खेलमा तेक्वान्दो नै पर्दछ । ओलम्पिकमा ५ दशक भन्दा लामो नेपालको यात्रामा तेक्वान्दोकी संगिना बैद्य र दीपकले मात्र ओलम्पिकका लागि छनोट चरण पार गर्न सफल भएका थिए । संगिना एथेन्स ओलम्पिकका लागि छनोट भएको चार वर्षपछि दीपकले बेजिङ एसियाड खेलेका थिए ।

सागको तेक्वान्दो इतिहास दुई दशक पुग्दैछ । यसअघि १९९९ मा स्वदेशमा आयोजना भएको सागमा नेपाली टोलीले सानदार प्रदर्शन गरेको थियो । नेपाली खेलाडीले १४ खेलाडीले स्वर्ण पदक जितेको थियो । तेक्वान्दो र करातेले समान १४ स्वर्ण पदक जितेपछि नेपाल साग इतिहासको पदक तालिकामा पहिलो पटक दोस्रो स्थानमा पुगेको थियो ।

१९९९ को आठौंदेखि २००४, २००६,२०१० र २०१६ को संस्करण सम्म आइपुग्दा नेपाली खेलाडीले २४ स्वर्ण, १४ रजत र ८ कास्य पदक जितेका छन् । सागमा पनि नेपाली तेक्वान्दो सफल खेलमा पर्छ । दुई दशक पछि साग फेरि स्वेदश फर्कदा तेक्वान्दोबाट पुरानै प्रदर्शनको अपेक्षा गरिएको छ ।

अर्को यसपटक पदकमा पनि विगतमा भन्दा व्यापक बृद्धि भएको छ । यसपटक तेक्वान्दोकै पुम्से विधा थपिएको छ । गेरुगी (फाइट) र पुम्से (काता) मा गरि यसपटक २९ स्वर्ण पदकमा नेपाल तेक्वान्दो खेलाडीले चुनौति पेश गर्नेछन् । पहिलाको तुलनामा झन्डै दोब्बरको संख्यामा पदक भएकाले पनि यसपटक नेपालले आठौंको इतिहासलाई तोड्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

मुख्य प्रशिक्षक नविनकुमार श्रेष्ठले विगतका अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा भन्दा यसपटकको तयारी सन्तोषजनक रहेको बताएका छन् । ‘हाम्रो दुई टोलीमध्ये गेरुगीले चीन र पुम्से टोलीले मलेसिया पुगेर प्रशिक्षणको अवसर पाए । उनीहरुले त्यहाँको राष्ट्रिय खेलाडीसँगै प्रशिक्षण र स्पाइरिङ गर्ने अवसर पाएका छन्,’ उनले भने,’ त्यसले हाम्रा खेलाडीले कमी कमजोरी सुधार्ने मौका पाएका छन् । यसपटकको अभ्यासले खेलाडीको मनोबल उच्च भएको छ ।’

चीनमा प्रशिक्षणमा रहँदा नेपाली खेलाडीले डब्लूटिएफको जी वान मान्यता प्राप्त चाइना ओपन खेलेको थियो । त्यहाँ नेपालले १ रजत र ५ कास्य पदक जितेको थियो । त्यसले पनि खेलाडीमा आफुमाथि थप विश्वास जागेको छ । अहिले तेक्वादो टोलीमा ५ खेलाडी गेरुगीमा र १ पुम्सेमा सागमा पदक जितिसकेका खेलाडी छन् । मनिता शाहीले सागमा एक स्वर्णसहित २ पदक जितिसकेकी छिन् ।

त्यस्तै सागकी स्वण पदक विजेता आयशा यसपटक पुम्सेमा आफ्नो चुनौति पेश गर्दैछिन् । मनिता र आयशाले २००६ को एसियाडमा कास्य पदक पनि जितेका थिए । मुख्य प्रशिक्षक श्रेष्ठले बढी भन्दा बढी सफलताका लागि तेक्वान्दो टोली दृढ रहेको सुनाए । गेरुगीका लागि उनीसहित दक्षिण कोरियाली प्रशिक्षक किम योङ दाल, संगिना र दीपक रहेका छन् । पुम्सेमा नोर्बु लामा, हिरा थापा र टार्जन सुब्बाले टोलीको कमान सम्हालिरहेका छन् ।

१३ औं सागका लागि नेपाली तेक्वान्दो टोली

गेरुगी महिला – निशा रावल ७३ केजी, निमा गुरुङ ५७ केजीमुनि, काजल श्रेष्ठ ४६ केजीमुनि, युनिशा राई ४९ केजीमुनि, अस्मिता खड्का ५३ केजीमुनि, मनिता शाही (इन्दिरा बस्नेत उमेरका कारण खेल्न अयोग्य ) ६२ केजीमुनि, संगिता बस्याल ६७ केजीमुनि र अप्सरा कार्की ७३ केजीमुनि क्यारोगी

गेरुगी पुरुष – वीर बहादुर महरा ६८ केजीमुनि, सक्षम कार्की ८७ केजीमाथि, मनोज मल्ल ५४ केजीमुनि, ज्ञानेन्द्र हमाल ६३ केजीमुनि, गोविन्द मगर ५८ केजीमुनि, निश्चलमान श्रेष्ठ ७४ केजीमुनि, किरण मगर ८० केजीमुनि र भुपेन श्रेष्ठ ८७ केजीमुनि

पुम्से पुरुष

१८ देखि २४ वर्ष – कृष्ण तामाङ, शिशिर श्रेष्ठ, असिम राउत, दिपेन्द्र गुरुङ

२४ देखि २९ वर्ष – कमल श्रेष्ठ, जित बहादुर बोटे, प्रेम बहादुर लिम्बु

३० वर्षमाथि – रेजिन रिमाल र सन्जिव ओझा

पुम्से महिला

२४ देखि २९ वर्ष – पार्वती गुरुङ, निता गुरुङ, प्रशंसा क्षेत्री, सुशिला राई

१८ देखि २३ वर्ष – सीना मादेन, निशा दर्नाल, स्वस्तिका तामाङ, सन्जिला तिमल्सिना र

३० वर्षमाथि – आयशा शाक्य