प्रकाश तिमल्सिना, काठमाडौं

देश भित्र लोकप्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा पदक जित्ने सम्भावना भएका खेलमा तीन विभागिय टोली (नेपाल पुलिस क्लब, त्रिभुवन आर्मी क्लब र नेपाल एपिएफ क्लब) को चासो हुने गरेको छ । तीनै विभागले खेलकुदका लागि अलग्गै युनिट खडा गरेर खेलकुदमय वातवरण निर्माणका लागि मद्दत गरेका छन् ।

धेरै खेलका अधिकांश राष्ट्रिय खेलाडी यी नै विभागिय टोलीमा छन् । नेपालको खेलकुदलाई विभागले नै धानेको छ भन्दा पनि फरक पर्दैन । वैशाखमा नेपालगन्जमा सम्पन्न आठौं राष्ट्रिय खेलकुदको पदक तालिकालाई हेर्दा पनि त्यो प्रष्ट हुन्छ । ३ विभाग, ७ प्रदेश र एनआरएनको टोली सहभागि भएको आठौंमा आर्मी पहिलो, पुलिस दोस्रो र एपिएफ तेस्रो भएको थियो ।

गत महिना सम्पन्न १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा पदक जित्ने खेलाडी पनि अधिकांश विभागकै छन् । १२ महिनानै अभ्यास हुने भएकाले खेल जीवनलाई अघि बढाउन चाहनेका लागि विभाग सहि गन्तव्य रहँदै आएको छ । नियमित मासिक रुपमा तलब र खेल्न वातावरणले पनि खेलाडी बन्न चाहानेका लागि विभाग रोजाईमा पर्नु स्वभाविक पनि हो ।

विद्यालय र राष्ट्रिय प्रतियोगिताहरुमा देखिने नयाँ प्रतिभामा विभागको आँखा पुगिहाल्छ । त्यस्ता प्रतिभालाई आफ्नोमा लिने विभागिय टोलीबीच एक खालेको होड नै चल्छ । खेलकुदका आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा तीन विभागबीच अलग्गै प्रतिष्ठाको लडाई नै हुन्छ । तर, विभाग भन्दा अलग रहेर खेल जीवन अघि बढाउने पनि हुँदै नभएका भने होइनन् । त्यस्तो खेलाडीको संख्या भने कम नै छ । त्यसमध्ये पर्छिन् भलिबलकी राष्ट्रिय खेलाडी प्रतिभा माली ।

पछिल्लो ६ वर्षदेखि उनी राष्ट्रिय टोलीको नियमित सदस्य हुन् । उनलाई विभागबाट प्रस्ताव नआएको पनि होइन । तर, उनी आफ्नो खेल जीवनलाई न्यू डायमण्ड स्पोर्टस् क्लबबाट अघि बढाउन चाहन्छिन् । अहिले स्नातक तहमा अध्ययनरत प्रतिभाले १ कक्षादेखि १० कक्षा सम्म त्यहि न्यू डायमण्ड एकेडेमीमा पढिन् । भलिबल खेल पनि उनले त्यहि सिकिन् । त्यसले उनी त्यो ठाँउ र त्यो नामबाट आफुलाई अलग राख्न सक्दिनन् र अर्को अर्थमा चाहदिनन् पनि ।

‘आज म जे छु । न्यू डायमन्डका कारण छु । सायद म यो स्कुलमा हुन्थेन भने भलिबलमा नहुन पनि सक्थें,’ आगामी दिनको योजनाका बारेमा उनले भनिन्,‘जहिलेसम्म खेल्छु यहिबाट खेल्छु भन्ने सोच छ ।’ कुनै समयकी चर्चित खेलाडी रमिला तण्डुकार, नेपाल एपिएफ एवंम् राष्ट्रिय टोली नियमित सदस्य रेश्मा भण्डारी, सेनाको सेकेन्ड लेफ्टिनेन्टमामा छनोट भएकी कृपा अधिकारी न्यू डायमन्डकै उत्पादन हुन् । रमिला अहिले अमेरिका बस्छिन् । न्यू डायमन्डकी उत्पादन सलिना श्रेष्ठ पनि अहिले प्रतिभासँगै राष्ट्रिय टोलीमा रहेकी छन् ।

‘सबैका आ आफ्ना बाध्यता हुन्छन् । दिदीहरुले छाडेर गएपछि हामीलाई क्लबलाई पुरानै अवस्थामा पुर्याउन निकै कठिन भयो,’ उनले अनुभव सुनाइन्,‘ मलाई पनि विभागले बोलाएका हुन् । तर म गइन । अब मैले पछि छाडे भने फेरि क्लब कमजोर हुन्छ । त्यसैले पनि छाडेर जान माया लाग्छ । मलाई जसले चिनायो, त्यहि ठाँउलाई छाडेर जान मन लागेन ।’ उनी, सलिनाको पुस्ताले नेतृत्व गर्दै न्यू डायमण्डले महिला भलिबलमा एकछत्र राज गरेको एपिएफलाई बलियो चुनौति दिने गरेका छन् । कतिपय अवसरमा हराएका पनि छन् ।

भलिबलमा रुची राख्ने र प्रतिभा, सलिनाबाट प्रेरित भएर न्यू डायमण्डमा भलिबल सिक्नेको छात्रा मात्र ४० को हारहारीमा छन् । रमिलादेखि सलिना सम्मका खेलाडी उत्पादन गरेको प्रशिक्षक कुमार राई तीनै छात्रालाई भोलीको राष्ट्रिय खेलाडी बनाउन सकिन्छ भन्ने लागि परेका छन् । उनी र सलिना बहिनीहरुलाई आफ्नो अनुभव सुनाउँछन् र सिकाउँछन् पनि । प्रतिभा भन्छिन्,‘ मलाई लाग्छ भलिबलका लागि यहाँ जस्तो उपयुक्त वातावरण अन्त छ छैन मलाई थाहा छैन । ’

घरेलु भलिबलका बारेमा जानकार जो कोहीका लागि पनि प्रतिभा परिचित र प्रिय नाम हो । उनी सम्मिलित राष्ट्रिय टोलीले पछिल्ला दुई प्रतियोगितामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरिरहेको छ । गत महिना सम्पन्न १३ औं सागमा महिला भलिबलले रजत पदक जित्यो । त्यो नेपाल महिला भलिबल टोलीले जितेको अहिले सम्मकै ठूलो पदक हो । त्यसको केहि साता अघि मात्र महिला टोलीले पहिलो पटक आयोजित महिला एभीसी सेन्ट्रल जोनमा स्वर्ण पदक जितेको थियो । उनको जितको सिलसिला गत साता सम्म जारी रह्यो । साग लगत्तै माल्दिभ्सको लिग खेल्न पुगेकी प्रतिभाको टोली पुलिस टोली त्यहाँको च्याम्पियन बनेको थियो । स्वदेश फर्केर फेरि उनी आफ्नो नियमित अभ्यासमा जुटिसकेकी छिन् ।

राष्ट्रिय टोलीले लगातार उच्च प्रदर्शन गर्नुको मुख्य कारण दुईवटा रहेको प्रतिभा बताउँछिन् । एउटा लामो तयारी र अर्को एक्सपोजर म्याच । बंगलादेशमा भएको सेन्ट्रल जोनअघि भलिबल टोलीले झन्डै ३ साता थाइल्यान्डमा प्रशिक्षण गर्यो र त्यहाँ राष्ट्रिय टोलीसँगैसहित ७ वटा अभ्यास खेल खेल्न मौका पायो ।

‘थाइल्यान्डको तयारीले हामीलाई धेरै फाइदा पुग्यो । टोलीमा आएका नयाँ खेलाडीले पनि खेलको अनुभव गर्न पाए,’ उनले भने,‘ हामीले चार महिना भन्दा बढीसँगै बसेर प्रशिक्षण गर्यौं । त्यसले सेन्ट्रल जोन र सागमा धेरै फाइदा गर्यो । ’ सेन्ट्रल जोनको सफलता स्वभाविक मान्ने प्रतिभाले थाइल्यान्डको अभ्यासले सागमा भारतविरुद्ध खेल्न पनि सहज भएको बताइन् । सागका दौरान नेपालले पहिलो पटक भारतलाई फाइनलमा २ सेट हराएको थियो । त्यसअघि नेपालले कहिले पनि भारतलाई १ सेट पनि हराउन सकेको थिएन । ‘ थाइल्यान्डको राष्ट्रिय टोलीसँग पनि खेलेकोले हामीलाई भारतसँगको खेलमा खासै दबाब लागेन,’ उनले थपिन्,‘ हो हामी हार्यौं । तर पहिला जस्तो दबेर खेलेनौं ।’

व्यावसायिक रुपमा तेस्रो पटक माल्दिभ्स गएकी उनले त्यस्तो अवसरले नयाँ टेक्निक सिक्ने अवसर पाउने सुनाइन् । गत वर्ष नेदरल्यान्ड्समा समेत पुगेर भलिबलको प्रशिक्षण गरेकी उनले त्यहाँको पूर्वाधार र सुविधा देखेपछि निकै निराश भएको पनि बताइन् । ‘ त्यहाँको एउटा क्लबको प्रशिक्षण गर्ने हल । त्यहाँको खेलाडीका लागि दिइने सुविधा त्यो देखेर छक्क परे,’ उनले भनिन्,‘ हामीका त्यस्तो केहि नहुँदा दुःख पनि लाग्यो । तर, त्यति हुँदा हुँदै पनि हामी खेलिरहेका छौं । खेलप्रति समर्पित छौं ।’

उनी र उनको टोली पुस २३ देखि आफ्नै क्लबको आयोजनामा सुरु हुने होङवाग्जी न्यू डायमण्ड कप भलिबलको तयारीमा जुटेको छ । महिला प्रतियोगितामा ४ लाख १ हजार रुपैयाँको पुरस्कार राशीको उक्त प्रतियोगिताको सुरुवातले नेपाली भलिबलमा एउटा नयाँ आयाम थप्ने उनको विश्वास छ । भलिबल बाहेक भने उनले भविष्यमा बैंकर हुने सपना पालेकी छिन् । त्यसैले उनले व्यवस्थापन रोजेकी छिन् । ‘ मलाई बैंकर हुन मन छ,’ उनले भनिन्,‘ हेरौं भलिबल र सपनालाई कसरी अघि बढाउन सकिन्छ ।’

प्रतिभासँगको विशेष अन्तर्वार्ता :