भुपेन्द्र जि.सी. काठमाडौं

कुनैपनि टोलीको नतिजा प्रशिक्षकको कार्यकाललाई हेरेर अनुमान गर्न सकिन्छ । जहाँ प्रशिक्षकले लामो समय बिताएका हुन्छन् त्यो टोलीले नतिजा राम्रो मानिन्छ । खराब प्रदर्शनसँगै प्रशिक्षक पनि लगातार परिवर्तन हुने गर्दछ । प्रशिक्षकले आफ्नो रणनीति अनुसार खेलाडी टिममा राख्ने गर्दछन् । जसले खेलाडी प्रयोगमा पनि झनै अस्थिरता बढ्छ ।

पछिल्लो समय नेपाली क्रिकेट टोलीको खराब प्रदर्शन र अस्थिर मुख्य प्रशिक्षक सबैभन्दा टाउको दुखाईका विषय हुन् । कुनैपनि प्रशिक्षक नेपाली क्रिकेटमा सम्झौता अनुसार टिक्न सकेका छैनन् । निरन्तर फेरबदलले त्यसको असर प्रदर्शन र टोली छनोटमा देखिन्छ ।

भारतीय मनोज प्रभाकरले नेपाली क्रिकेट टोलीको मुख्य प्रशिक्षकबाट चार महिनामै राजीनामा दिएका छन् । खराब प्रदर्शनको कारण क्यानले राजीनामा मागेको उनी पछिल्ला पाँच मध्य पहिलो प्रशिक्षक हुन् । खराब प्रदर्शन र सम्बन्ध तथा भद्रागोल ब्याटिङक्रमसँगै प्रभाकर नचाहँदा नचाहँदै राजीनामा दिन बाध्य भए ।

योसँगै नेपाली सिनियर राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीमा पछिल्लो साँढे दुई वर्षमा (३० महिना) पाँच प्रशिक्षक फेरिए । पछिल्ला पाँच प्रशिक्षकहरुको कार्यकाल, नतिजा र छोड्नुको कारण यसप्रकार छन् ।

५. उमेश पटवाल – ८ महिना

भारतीय प्रशिक्षक उमेश पटवाल २०७६ जेठ १८ मा नेपाली क्रिकेट टोलीको मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त भएका थिए । तर आफ्नो पारिश्रमिकमा बढी कर लगाएको भन्दै माघ २० मा राजीनामा दिए । पटवालले आइसिसी विश्वकप लिग २ मा ओमान र अमेरिकासँग खेल्नु अघि राजीनामा दिएका थिए ।

पटवाल राष्ट्रिय खेलकुद परिषद (राखेप) र विश्व क्रिकेटको सर्वोच्च निकाय अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आइसिसी) को समन्वयमा मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त भएका थिए । त्यो समय क्यान आइसिसीको निलम्बनमा थियो । असोजमा क्यानमा नयाँ नेतृत्व आयो । माघमा पटवालले उनले राजीनामा दिएका थिए ।

पटवालको मुख्य प्रशिक्षकमा नेपालले सिंगापुरमा भएको टि२० विश्वकप छनोट अन्तर्गत एसिया क्षेत्रबाटै बाहिरिएको थियो । त्यो समय नेपाल सिंगापुरसँग ८२ रन र कतारसँग ४ विकेटले हार्दै लज्जास्पद प्रदर्शनका साथ बाहिरिएको थियो । उक्त हारपछि नेपाल विश्वकप खेल्न योग्य नभएको भन्ने पटवालले गैरजिम्मेवार जवाफ दिएका थिए ।

पटवालको मुख्य प्रशिक्षकमा नेपालले १३ औं सागमा कास्य पदक जितेको थियो । आइसिसी विश्वकप लिग–२ त्रिकोणात्मक ओडिआई सिरिज अन्तर्गत ओमान र अमेरिकासँग टियु मैदानमा भएको खेलसँगै छाडेका थिए । उनको प्रशिक्षकमा नेपालको प्रदर्शन र ब्याटिङ निकै खराब थियो । रुखो स्वभावका पटवाललाई नेपालका केहि खेलाडी भने राम्रो मान्ने गर्दछन् । उनले मासिक ७ हजार डल तलब पाउथें ।

४.जगत टमाटा – एक प्रतियोगिता

पटवालले राजीनामा दिएपछि क्यानले कार्यवाह प्रशिक्षकको रुपमा जगत टमाटालाई नियुक्त गर्यो । हुन त पटवाल आउनु अघि टमाटाले भण्डै चार वर्ष मुख्य प्रशिक्षककै रुपमा नेपाली क्रिकेटमा बिताएका थिए । क्यान निलम्बनपछि जगत टमाटाले २०१५ देखि २०१९ सम्म काम गरेका थिए ।

पटवाल नियुक्तपछि टमाटा बाहिर हुनु परेको थियो । टमाटाको मुख्य प्रशिक्षकमा नेपालले ऐतिहासिक ओडिआई मान्यता प्राप्त गर्यो । उनकै प्रशिक्षकमा नेदरल्यान्ड्सविरुद्ध पहिलो ओडिआई जित, युएईसँग समान तीन ओडिआई खेल र टि२० आई सिरिजमा २–१ ले जित हात पारेको थियो ।

पटवाल गएपछि टमाटाको प्रशिक्षकमा नेपालले २०२० मार्चमा थाईल्यान्डमा गएर एसिसी इस्टर्न रिजन खेल्दै खराब प्रदर्शनका साथ बाहिरिएको थियो । उक्त प्रतियोगितामा नेपाल मलेसिया र हङकङसँग पराजित हुँदै पाँच देश सम्मिलित प्रतियोगितामा चौथो स्थानमा रहँदै बाहिरियो ।

साथै एसिया कपमा भारत र पाकिस्तानसँग खेल्ने अवसर पहिलो चरणमै गुमाएको थियो । त्यसपछि कोरोना महामारीको कारण अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट ठप्प भयो । पछि नेपालले देभ ह्वाटमोरलाई मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त गर्यो ।

३. डेभ ह्वाटमोर– ८ महिना

अष्ट्रेलियाका ह्वाटमोर नेपाली क्रिकेट इतिहासमा प्रशिक्षकको रुपमा काम गर्ने ठूला नाम हुन् । सन् १९९६ मा श्रीलंकालाई विश्वकप उपाधि जिताएका ह्वाटमोर २०७७ पुष २ नेपालको प्रशिक्षकमा नियुक्त भए । कोरोना महामारीको कारण उनले धेरै समय काम गर्न पाएनन् ।

छोटो समयमै उनले नेपाली ब्याटिङमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउँदै असोजमा राजीनामा दिए र भारत लागे । माघमा नेपाल आएपनि ह्वाटमोरको प्रशिक्षकमा नेपालले पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय खेल वैशाखमा टियु मैदानमा नेदरल्यान्ड्स र मलेसियासँग त्रिकोणात्मक टि२० आई सिरिज खेलेको थियो ।

उक्त सिरिजमा नेपालले पाँच मध्य चार खेलमा जित हात पार्यो । नेदरल्यान्ड्सविरुद्ध फाइनलमा २ सय ३८ रन बनाउँदै सनसनी मच्चाएको थियो । लामो समय देखि ठूलो समस्या बनेको ओपनर जोडी उनले पहिलो प्रयासमै समाधान गरे । ओपनर कुशल भुर्तेलले पाँच मध्य चार खेलमा अर्धशतक प्रहार गरे । आसिफ र भुर्तेलको जोडी जमेको थियो । नेपालले आफ्नो क्रिकेट इतिहासकै एक सानदार ब्याटिङ प्रदर्शन गर्दै नयाँ आशा जगायो ।

ह्वाटमोरको आगमनले टोलीको मनोबल उच्च बन्यो । उनको प्रशिक्षकमा सट छनोट, डट बलमा कमी, आक्रामक ब्याटिङ, कमजोर ब्याटिङ सुधार, टिम सन्तुलन र उच्च मनोबलले नेपाली क्रिकेटमा देखिएका परिवर्तन थिए । तर असोजमा आइसिसी विश्वकप लिग–२ अन्तर्गत ओमान र अमेरिकासँग खेल्नु अघि नै राजीनामा दिए ।

ओमान भ्रमणमा पपुवा न्युगिनीसँगको दुवै ओडिआई खेल जितेको थियो । ओमान र अमेरिकासँग समान एक एक खेलमा जित हात पारेको थियो । समग्रमा उनको प्रशिक्षकमा नेपालले ५ टि२० आई र ६ ओडिआई खेल खेल्यो । समान ४–४ खेलमा विजयी भएको थियो । भारतीय टोली बरोडाले नेपालले भन्दा झन्डै दोब्बर तलब दिएपछि उता गएका थिए ।

नेपालले १० हजार डलरमा नियुक्त गरेपनि विभिन्न कर गरि ३५ प्रतिशत तलब काटिन्थ्यो । पुष २ मा नियुक्त भएका ह्वाटमोरले भदौ १२ मा राजीनामा दिए । बरोडासँग पहिला नै सम्झौता गरेपनि एक वर्ष बेरोजगार हुने भएपछि नेपाल आएका थिए ।

२. पुबुद दासानायके – ७ महिना

पुबुद नेपाली क्रिकेट इतिहासका सर्वाधिक सफल प्रशिक्षक मध्यका एक हुन् । उनकै प्रशिक्षकमा नेपालले २०१४ मा पहिलो पटक टि२० विश्वकप खेलेको थियो । ह्वाटमोरले राजीनामा दिएपछि पुबुदु २०७८ मंसिर २५ मा नेपाली क्रिकेटमा दोस्रो कार्यकालको रुपमा नियुक्त भए । तर दोस्रो कार्यकाल पुबुदुको पहिलो जस्तो रहेन ।

पुबुदुलाई दोस्रो कार्यकाल फलामको चिउरा चपाउन सरह कठिन थियो । खेलाडी स्पष्ट दुई गुटमा थिए । आइसिसी ग्लोबल टि२० विश्वकप छनोट ए मा शीर्ष दुईमा रहँदै विश्वकपमा पुग्नु पर्ने थियो । तर उनी आउँदा नेपालमा क्यान र केहि प्रमुख खेलाडीबीच निकै ठूलो लडाई चलेको थियो ।

दासानायके पुषमा नेपाल आए । त्यसबेला क्यानको कारवाहीमा परेका ज्ञानेन्द्र मल्ल, दीपेन्द्रसिंह ऐरी, कमलसिंह ऐरी र सोमपाल कामीलाई समर्थन गर्दै अरु केहि खेलाडीले पनि प्रशिक्षणमै गएनन् । धेरै प्रयासपछि खेलाडी प्रशिक्षणमा आए । चार देश सम्मिलित सिरिजमा नेपालले तीन मध्य दुई खेलमा हार्यो । विश्वकप छनोटमा समूह चरणमा लगातार तीन जित हात पार्यो । तर सेमिफाइनलमा युएईसँग लज्जास्पद हारका साथ बाहिरियो ।

नेपालले युएईमा आइसिसी विश्वकप लिग–२ त्रिकोणात्मक ओडिआई सिरिज खेल्न गयो । युएईसँग दुबै खेल हार्दा पपुवा न्युगिनीलाई दुबै खेलमा हरायो ।

मलेसिया र पपुवा न्युगिनीसँगको त्रिकोणात्मक टि२० सिरिजमा सबै खेलमा जित हात पार्यो । पपुवा न्युगिनीसँग घरेलु मैदान टियुमा दुई ओडिआई खेलको सिरिजमा क्विनस्वीपको हार बेहोरेको थियो । ओडिआई सिरिजमा नेपालको पहिलो क्विनस्वीप हार थियो ।

नेपालले जिम्बावे ए सँग तीन टि२० अभ्यास खेल १–१ को बराबरीमा सक्यो । तीन एकदिवसिय अभ्यास खेल २–१ ले जित्यो । नेपाल जुनमा अमेरिका भ्रमण गर्यो । अमेरिका एक खेलमा जित, २ मा हार र एकमा टाइ भयो । स्कटल्यान्ड भ्रमणमा पनि खराब ब्याटिङले तीन खेल गुमायो ।

समग्रमा दासानायकेको प्रशिक्षणमा नेपालले १४ ओडिआईमध्य ९ मा हा, ४ मा जित र एक खेल बाराबरीमा सकायो । टि२० क्रिकेटमा १३ खेलमा १० मा जित र ३ मा हार बेहोर्यो ।

ओडिआईको १२ खेल विश्वकप लिग–२ का थिए । जसमा नेपालले ७ खेल हार्दै शीर्ष तीन लगभग गुमाइसकेको थियो । लगातार खराब प्रदर्शन र टिममा अपेक्षा अनुसार साथ नपाएपछि पुबुदुले २०७९ साउन ४ मा राजीनामा दिँदै क्यानडा लागे ।

१. मनोज प्रभाकर – चार महिना

पुबुदुले छाडेपछि नेपालले भारतीय पूर्व अलराउन्डर मनोज प्रभाकरलाई साउन २३ मा मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त गर्यो । खेलाडी भीत्रको विवादले उनी नेपालको लागि प्रभावकारी हुन सक्ने अनुमान गरिएको थियो । तर त्यस विपरित भयो । नेपाली ब्याटिङक्रम झनै भद्रगोल बनाए ।

जसलाई जहाँ मन लाग्यो त्यहिँ खेलाए र मौका दिए । कति सम्म भने एकै खेलमा पाँच ओपनर र कुशल भुर्तेललाई सातौं नम्बरमा ब्याटिङ गराए । तर क्यानले उनको व्यहबार देखेर धेरै समय राख्न ठिक नदेखेपछि हटायो ।

प्रभाकरको प्रशिक्षकमा नेपाली टोलीको प्रदर्शन झनै खस्कियो । एकै पटक नेपालको प्लेइङ–११ मा पाँच ओपनर सम्म मैदान उतारेका थिए । ब्याटिङक्रम ध्वस्तसँगै नतिजा पनि त्यसै अनुसार रह्यो । खेलाडी र प्रशिक्षकबीच केन्या भ्रमणमा झगडा नै भयो । यी प्रशिक्षक हुँदा खेलाडी नखेल्ने सम्म अडान लिन लागे ।

प्रभारको प्रशिक्षकमा नेपालले मात्रै तीन सिरिज खेल्यो । केन्यासँगको पाँच टि२० आई सिरिज नेपालले ३–२ ले जित्यो । तीन एकदिवसीय अभ्यास खेलमा क्लिनस्विप गरेको थियो । त्यसपछि घरेलु मैदानमा युएईसँगको तीन ओडिआई खेलको सिरिज २–१ ले जित्यो ।

नामिबिया भ्रमणमा स्कटल्यान्ड र नामिबियासँग खेलेको चार मध्य तीन खेल हार्यो । एक खेल वर्षाको कारण प्रभावित भयो । खराब नतिजासँगै क्यानले उनलाई मंसिर २५ मा औपचारिक रुपमा बिदाइ गर्यो ।