भुपेन्द्र जि.सी., काठमाडौं

स्पिन बलिङ आक्रामण नेपालको मुख्य हतियार हो । इतिहास देखि नै राष्ट्रिय होस् वा अन्तर्राष्ट्रिय स्पिनरको प्रदर्शन सधैैं उच्च छ । नेपालमा विभिन्न शैलीका स्पिनर हाबी भएपनि चाइनाम्यान विरलै भेटिन्छ । हाल घरेलु क्रिकेटमा चाइनाम्यान स्पिनरको रुपमा तुलबहादुर थापा मात्रै छन् ।

लुम्बिनी प्रदेशबाट घरेलु क्रिकेट खेल्ने युवा स्पिनर तुलबहादुर वर्तमान नेपाली किकेटमा देखिएका एक मात्रै चाइनाम्यान बलर हुन् । नेपाल मात्रै होईन विश्व क्रिकेटमै च्याइनाम्यान स्पिनर निकै कम भेटिन्छन् । विश्व क्रिकेटमा वर्तमान समयमा कुलदीप यादव विश्व क्रिकेटकै उत्कृष्ट चाइनाम्यान बलरमा पर्दछन् ।

तुलबहादुरले गतवर्ष एभरेष्ट प्रिमियर लिग (इपिएल) मा भैरहवा ग्ल्याडियटर्सबाट डेब्यू गर्दै पोखरा राइनोजका खेलाडी केज्रिक विलियम्सको विकेट लिए । डेब्यूको पहिलो ओभरमै केज्रिकलाई एलबीडब्लू आउट गर्दै उनले विश्व फुटबलका सर्वकालीन महान खेलाडी क्रिस्टियानो रोनाल्डोको सेलेब्रेसन गरे । जुन सेलेब्रेसनले राम्रो चर्चा पनि पायो ।

तीनै तुलबहादुरले नेपाल टि२० लिगमा रोनाल्डो सेलेब्रेसन छाडेर श्रीलंका युवा स्टार वानिन्दु हसरंगा टेलिफोन सेलेब्रेसन गरेका छन् । पोखरा एभेन्जर्सले सुरुवाती पाँच खेल लगातार हार्न पुग्यो । त्यसपछि तुलबहादुर थापालाई मौका दियो । तीव्र गतिका बलर प्रतिश जि.सी. पूर्ण रुपमा फिट नभएपछि उनको स्थानमा फार वेस्ट युनाइटेडविरुद्ध मौका दियो ।

तुलबहादुरले नेपाली टोलीबाट खेलिसकेका भीम सार्की र हरिशंकर शाहको विकेट लिए । विकेटपछि तुलबहादुरले वानिन्दु हसरंगाकै सेलेब्रेसन गरे ।

डेब्यू खेलमा तीन ओभरमा २२ रन खर्चेर २ विकेट लिएपछि त्यसपछि लगातार तीन खेलमा मौका दियो । तीनै खेलमा पोखरा विजयी भयो । तीन खेलमा तुलबहादुरले महत्त्वपूर्ण पाँच विकेट लिँदै प्लेअफको आशा जीवित राखे । जनकपुर रोयल्सविरुद्ध श्रीलंका असिथा फर्नान्डो आएपछि उनी बेन्चमा बस्नु पर्यो ।

काठमाडौं नाइट्सलाई सोमबार पाँच विकेटले हराउन तुलबहादुरले २ ओभरमा १७ रन खर्चेर २ विकेट लिए । उनले सुनम गौतम र यस प्रतियोगितामा विष्फोटक ब्याटिङ गर्दै आएका अफगानी अलराउन्डर आजमतुल्लाह ओमरजाईको विकेट लिए । विकेटपछि उनले हसरंगा सेलेब्रेसन गरे ।

तुलबहादुर रोनाल्डो छाडेर हसरंगा सेलेब्रेसन तर्फ लागेका छन् । श्रीलंकाली हसरंगा वर्तमान समयमा विश्व क्रिकेटका एक उत्कृष्ट लेग स्पिनर हुन् । टि२० आई विश्व वरियता शीर्षस्थानमा रहेका बलर हसरंगा आफ्नो आदर्श खेलाडी भएको हुँदा उनको सेलेब्रेसन गरेको बताउँछन् ।

‘हसरंगा अहिलेको विश्वको टप स्पिनर हुन् । अलराउन्डरमा पनि मनपर्छ । मलाई पहिला देखि नै श्रीलंका खेलाडी मनपर्छ । मलाई हसरंगा सेलेब्रेसन एकदमै राम्रो लाग्छ । उसको फ्लाइट बलमा बिट गरेर आउट गर्छ । उसको कन्फिडेन्स देखेर एकदमै राम्रो लाग्छ । त्यहिँ भएर उस्को सेलेब्रेसन गरेको हुँ’, तुलबहादुरले भने ।

रोनाल्डो छाडेको भन्दा पनि क्रिकेटकै खेलाडीको समर्थन गरेको बताउँछन् । ‘म क्रिकेटर भएपछि क्रिकेट खेलाडीलाई नै मान्नुपर्यो । अहिलेको अलराउन्डरमा मलाई हसरंगा उत्कृष्ट लाग्छ । भारतीय बलर कुलदीप यादव र हसरंगा मेरो आइडल नै हुन्’, तुलबहादुरले भने ।

तुलबहादुरले गतवर्ष ब्याक पेन र हातमा चोटका कारण ६ महिना भन्दा बढी मैदान बाहिर रहे । तर उनले चोटबाट पूनरागमन गर्दै लुम्बिनीबाट यस वर्ष प्रधानमन्त्री कप र यू-१९ राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलि सकेका छन् । यी दुवै प्रतियोगितामा उनले पर्याप्त अवसर नपाउँदा आफ्नो प्रदर्शन नै राम्रोसँग देखाउन पाएका छैनन् ।

गतवर्ष इपिएलमा ट्यालेन्ट हन्टमार्फत भैरहवाको टोलीमा समावेश भएका तुलबहादुर थापा प्यूठानको नौबहिनी गाउँपालिका डाम्रीका हुन् । घरेलु क्रिकेट उनले दाङबाट खेल्ने गर्दछन् । प्यूठानमा जिल्ला क्रिकेट संघ क्यानको मान्यता प्राप्त सदस्यता नहुँदा उनले दाङबाट घरेलु क्रिकेट खेल्दै आएका छन् । विगत चार वर्षदेखि नेपालका पूर्व क्रिकेटर शक्ति गौचनको स्टार क्रिकेट एकेडेमीमा क्रिकेट सिक्दै आएका छन् ।

भारतबाट क्रिकेट सिकाई

भारत क्रिकेटका एउटा पावर हाउस हो । त्यसैले त्यहाँको क्रिकेट वातावरणबाट टाढा रहन बालबालिकालाई कठिन पर्छ । तुलबहादुरले पनि भारतको चण्डिगढबाट क्रिकेट खेल्न सिकेका हुन् । बुबा खड्क रोजगारमा हुँदा उनी कक्षा तीनमा बढ्दा भारत लागे ।

उनी सुरुमा माइला अंक सोम बहादुरकोमा बसे । बुबासँगै बसेर पढ्न थाले । विकट डाम्रीबाट भारत पुगेका उनलाई हिन्दी सिक्न नै झन्डै दुई वर्ष लाग्यो । त्यो समय उनलाई धेरै गाह्रो भयो । उनी बुबाको कोठमै बस्थे । गाउँघरतिर उनी भलिबल खेल्थे । तर उनी चण्डीगढ पुगेपछि पार्क जान थाले । पार्कमा क्रिकेट खेलेको देखेपछि उनी पनि आर्कषित भए ।

भारतीय क्रिकेट महोलमा तुलबहादुर पनि छिरे । उनलाई माइला अंकलका दुई छोरी (दिदी) सोनिया र सन्जनाले किकेट सिकाए । उनलाई नेपालमा क्रिकेट छ भन्ने थाहा थिएन । पाँच वर्षपछि दुई महिना विदा भएपछि उनी नेपाल आए । उनी नेपाल आएपछि साइला अंकल (गुमानसिंह) चनौटा हुँदा त्यहिँ बसे ।

भालुवाङमा उनका मामा घमन खड्का थिए । उनका मामालाई क्रिकेट साह्रै मन पर्ने रहेछ। तर भान्जा क्रिकेट खेल्ने थाहा थिएन । पछि अंकलले भनेपछि भान्जाले क्रिकेट खेल्ने थाहा पाए ।

ब्याटरबाट चाइनाम्यान

तुबहादुर पहिला ब्याटर थिए । भालुवाङमा एउटा प्रतियोगितामा उनले एक खेलमा ५० र अर्को खेल ४० रन हाने । त्यो प्रदर्शन दाङका प्रशिक्षक सन्जु क्षेत्रीले देखे । उनको प्रदर्शनबाट सन्जु प्रभावित हुँदै उनको बारे सोध्न थाले । उनलाई सातौं राष्ट्रिय खेलकुदको लागि आफ्नो जिल्लामा खेल्न बोलाए । त्यसपछि उनी भारत फर्किएनन् । अनि उनलाई नेपालमा पनि क्रिकेट छ भन्ने थाहा भयो ।

दाङका सुशान्त सिंह थापाले पनि उनलाई धेरै सहयोग गरे । सुशान्तकै कारण उनी नेपालमा क्रिकेट खेल्न लागेको बताउँछन् ।
त्यो समय नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) आइसिसीको निलम्बनमा थियो । यू–१९ विश्वकप छनोटको लागि नेपालभर ट्यालेन्ट हन्ट हुँदा उनले नेपालगन्जबाट ट्रायल दिए । त्यो समय उनी बायाँ हाते तीव्र गतिका बलर थिए । बीचमा चाइनाम्यान पनि फ्यालेका थिए । ट्यालेन्ट हन्टमा नेपालगन्जमा ८/९ जना बायाँ हाते स्पिनर थिए । त्यो समय वरिष्ठ प्रशिक्षक जगत टमाटा छनोटमा गएका थिए । सन्जु क्षेत्रीले उनलाई सोधेका थिए ।

‘भाई ९/१० वटा बायाँ हाते स्पिनर छ । त भन्दा राम्रा राम्रा छन् । तेरो नाम चाँडो आउँछ । चाइनाम्यान फाल्छस् । त्यसपछि चाइनाम्यान लेखेपछि सबैभन्दा पहिला मेरो नै नाम आयो’, विगत सम्झदै तुलले भने ।

पर्याप्त अवसरको पर्खाई

तुलले लुम्बिनीबाट घरेलु क्रिकेट खेले पनि खेल्ने अवसर भने विरलै पाउँछन् । तुल नेपालको यू-१९राष्ट्रिय टोलीको बन्द प्रशिक्षणमा भने छैनन् । लुम्बिनीबाट नै उनले पर्याप्त अवसर नपाउँदा आफ्नो प्रदर्शन नै राम्रोसँग देखाउन सकेका छैनन् । यस पटक यू१९ राष्ट्रिय प्रतियोगितामा ५ खेलमा मात्रै २१ ओभर बलिङ गर्दा ४.०४ को इकोनमीमा रन खर्चिदै ६ विकेट लिएका थिए ।

उनले कुनैपनि खेलमा पूरा ओभर बलिङ गर्न पाएनन् । निर्मल गुरुङ, अभिषेक गौतम र विशाल विक्रम केसीको छायाँमा परे ।
यस पटकको प्रधानमन्त्री कपमा प्रदेश एकविरुद्ध एक मात्रै खेलमा मौका पाउँदा ३ ओभरमा २३ रन खर्चेर १ विकेट लिएका थिए । नवौं राष्ट्रिय प्रतियोगितामा दुई खेल खेल्दै कुनैपनि खेलमा बलिङ गर्न पाएनन् । गतवर्ष प्रधानमन्त्री कपमा एक खेलमा ३ ओभर बलिङ गर्दै १९ रन खर्चेर १ विकेट लिएका थिए ।

लुम्बिनीमा बसिर अहमद र अनिल खरेलको छायाँमा पर्दै आएका छन् । यी दुई स्पिनरको विकल्पमा विशाल विक्रम केसी र अभिषेक गौतम हुँदा पनि उनले मौका पाउन सकेका छैनन् । तुल तल्लोक्रममा उपयोगी ब्याटर समेत हुन् । तर नेपालका वर्तमान समयका एकमात्रै चाइनाम्यान पर्याप्त खेल र राम्रो प्रशिक्षणको पर्खाईमा छन् ।