भूपेन्द्र जि.सी./काठमाडौं

क्रिकेट विकास गर्न मैदान पहिलो मेरुद्दण्ड हो । राम्रो क्रिकेट मैदान विना कुनैपनि टोलीले विकास गर्न कठिन पर्दछ । विश्वका जतिपनि क्रिकेटमा विकास गरेका देश र टोलीहरु छन्, त्यहाँ राम्रो क्रिकेट मैदान छन् । नेपालमा टियुलाई छाड्ने हो भने अर्को स्तरिय अन्तर्राष्ट्रिय मैदान छैन ।

पछिल्लो समय नेपालले मुलपानी क्रिकेट मैदानमा एसिसी प्रिमियर कप आयोजना गरेको थियो । नेपालको जिल्ला र प्रदेशमा मैदान छन् । तर खेल्न स्तरिय भएका विरलै भेटिन्छन् ।

कर्णाली प्रदेश पहाड र भैगालिक विकटताको कारण विकासका कुरामा हरेक क्षेत्रमा पछि । नेपाली क्रिकेटमा पनि कर्णाली भन्दा धेरैको नजरमा कमजोर टोलीको रुपमा लिइन्छ । तर खेलाडीको दिनरातको कडा मिहिनेतको कारण कर्णाली क्रिकेट भने फेरिदै गएको छ ।

क्रिकेट खेल्ने एउटा पनि मैदान नभएको कर्णाली प्रदेश टोली जनकपुरमा जारी प्रथम महेन्द्र नारायण निधि टि२० क्रिकेट प्रतियोगिता फाइनलमा पुग्दै इतिहास रचेको छ । ७ प्रदेश सहभागी प्रतियोगिता कर्णालीले १० अंकका साथ शीर्ष स्थानमा रहँदै आफ्नो इतिहासमै पहिलो पटक फाइनलमा स्थान बनाउन सफल भएको हो ।

यसअघि कर्णालीको कुनैपनि सिनियर टोलीले राष्ट्रिय स्तरको प्रतियोगितामा फाइनलमा स्थान बनाउन सकेको थिएन । यू-१९ महिला टोलीले भने गतवर्ष धनगढीमा सम्पन्न यू१९ राष्ट्रिय प्रतियोगितामा फाइनलसम्मको यात्रा तय गरेको थियो ।

रविन्द्रजंग शाहीको कप्तानीमा रहेको कर्णालीले जनकपुरमा इतिहास रच्न सफल भयो । पहिलो खेलमा गण्डकीसँग ४५ रनमा अल आउट भएको कर्णालीले त्यसपछि बाँकी सबै पाँच प्रदेशलाई हराउँदै फाइनलमा स्थान बनाएको हो । बिडम्बना त्यहिँ कर्णालीमा एउटा पनि क्रिकेट मैदान छैन । खेलाडीको मिहिनेत र क्षमताले फाइनल सम्म यात्रा तय गरेको छ ।

सुर्खेतमा भएको एउटा सामान्य कालिन्चोक मैदानमा कर्णालीका खेलाडी अभ्यास गर्नुपर्ने अवस्था थियो । तर त्यो पनि भत्काए खेल्न योग्य छैन । त्यसैले खेलाडी एकेडेमीमा मात्रै प्रशिक्षणमा भरपमा पर्दै आएका छन् । ऐतिहासिक फाइनलमा पुग्दा खेलाडीमा खुसी भन्दा बढी निराशा र चिन्ता देखिन्छ । कर्णालीमा क्रिकेट विकास गर्न मैदान अनिवार्य रहेको कप्तान रविन्द्रजंग शाही बताउँछन् ।

‘कर्णालीको एकदमै विकटछ । यो स्तरको पाए त हामीले धेरै राम्रो खेल्थ्यौ होला । त्यहाँ मैदान नै छैन । फुटबल र क्रिकेट खेल्न कुनैपनि मैदान छैन । फुटबलको लागि अहिले निर्माणधिन छ । क्रिकेटको लागि त मैदान छदै छैन’, रविन्द्रले निराश हुँदै भने । त्यसैमा उनले थपे, ‘त्यो पुरानो मैदान अहिले छदै छैन । के-के गर्नी भनेर बजेट आउँछ । दोजर लगायो । अहिले त केहिपनि छैन । अहिले कर्णालीमा क्रिकेट शून्य छ ।’

क्रिकेट विकासको लागि ग्रास रुट मजबुत हुनुपर्छ । तर नेपालमा सिनियर टोलीमा रहेका खेलाडीलाई छाड्ने हो भने अन्यको अवस्था निकै दयनीय छ । ग्रासरुटमा क्यानले लगानी नै गर्न सकेको छैन । जिल्ला र प्रदेश पनि काम भन्दा नाममै बढी सिमित छन् । क्यानले प्रधानमन्त्री कप हुँदा छनोटको लागि पठाउने बजेटले नै उनीहरुले प्रतियोगिता गर्दै आएका छन् ।

कर्णालीमात्रै होईन नेपालका सबै प्रदेशको अवस्था उस्तै छ । रविन्द्र ग्रास रुटमा विकास विना कर्णाली माथि उठ्न नसक्ने बताउँछन् ।

‘कर्णालीमा बोेर्डले क्रिकेट खेलाएर विकास भएको होईन । कर्णालीमा खेल नै हुँदैन । यो सबै खेलाडीको मिहिनेत हो । वर्षमा एक पटक क्यानले छनोटको लागि पैसा पठाउँछ । त्यसलाई जिल्ला र प्रदेशले गराएको भन्न मिल्दैन । एकदिवसीय राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्नुपर्ने हुन्छ । छनोट २० ओभरको खेल्नुपर्छ । त्यसैले क्रिकेट विकास हुन सक्दैन । यस पटक कर्णालीले राम्रो गर्नुको अर्को कारण टि२० प्रतियोगिता हुनु पनि हो’, उनले भने ।

प्रधानमन्त्री कप एकदिवसीय प्रतियोगिता कर्णालीले २०१८ देखी खेल्दै आएको छ । पछिल्ला दुई वर्षमा भने कर्णालीको प्रभाव धेरै राम्रो छ । विभागीय टोलीलाई नै कर्णालीले कडा चुनौती दिँदै आएको छ । तर २० ओभरको छनोट खेलेर ५० ओभरको राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्दा नतिजा राम्रो हुन सक्दैन ।

‘संघले क्रिकेट विकास गर्न मुख्य त मैदान नै बनाउनु पर्छ । राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्न आउने प्रदेशको टोली छ । तर त्यो टोली खेल्ने क्रिकेट मैदान नै छैन । बाहिर एकेडेमीमा बसेर खेल्दा कर्णालीको टिम राम्रो होला । तर क्रिकेट विकास हुँदैन । त्यो माहोल संघले गराउनुपर्छ’, रविन्द्रले भने ।

‘एकदिवसीय खेल्न आउनुपर्छ । जहाँ ढुङ्गा भएको मैदानमा खेल्नुपर्छ । त्यो पनि २० ओभरको छनोट खेल्नुपर्छ । सायद ५० ओभरको प्रतियोगिता भएको भए यो नतिजा नआउन सक्थ्यो । जितेपछि चौतर्फी चर्चा र हाम्रो कर्णाली भन्ने हुन्छ । नतिजा नआउँदा खेलाडीलाई कुनै वास्ता नगर्ने हुनु भएन । जवसम्म संघले खेलाडीमा लगानी गर्दैन तव सम्म नतिजा आउँदैन । संघको खेल्न पठाउने मात्रै कर्तव्य होईन । मुख्य कर्तव्य खेलाडीलाई व्यस्त पनि राख्ने हो’, उनले भने ।

कर्णाली पहिलो खेलमा गण्डकी प्रदेशसँग १ सय ४१ रनको विजयी लक्ष्य पछ्याउनेक्रमा ४५ रनमै अल आउट भएको थियो । त्यो अवस्थाबाट भने सानदार पूनरागमन गर्यो । कर्णालीले सुदूरपश्चिमलाई २६ रन, मधेशलाई एक विकेट, कोशी प्रदेशलाई ७ रन र बागमती प्रदेशलाई ३ रनले हराउँदै फाइनलमा स्थान बनाएको थियो । नेपाली टोलीमा प्रमुख खेलाडी नहुँदा र विभागीय टोली नहँुदा पनि कर्णालीलाई इतिहास रच्न सहज भएको थियो ।

नेपालको यू-१९ टोलीबाट खेलि सकेका कर्णालीका कर्णधार रविन्द्रले यस पटक कप्तानीमा पनि राम्रो प्रभाव जमाएका छन् । तल्लोक्रममा खेल्ने दीपेन्द्र रावतलाई ओपनरमा मैदान उतार्दै सफल भएका छन् । दीपेन्द्र यसअघि स्पिनरको रुपमा खेल्दै आएका थिए । खेलको अवस्था अनुसार आफ्नो प्लेइङ ११ तय गर्दै रणनीति बनाएका छन् ।

रविन्द्र खेलाडी भन्दा पनि टिमलाई अघि राखेर खेलाएको बताउँछन् । ‘यसअघि खेलेका खेलको अनुभवले हामी खेलाडी भन्दा पनि टिमलाई अघि राखेका छौं । दिवान पुन एक खेलमा बाहिर बस्यो । दीनेश अधिकारी पनि एक खेलमा बाहिर रह्यो । टिम सन्तुलन अनुसार खेलाएका छौं । यस पटक मेरो निर्णयलाई प्रशिक्षकले पनि साथ दिनु भएको छ’, उनले भने ।

सुर्खेत जिल्ला क्रिकेट संघका अध्यक्ष श्री केसी पनि मैदान प्रमुख सस्मया भएको बताउँछन् । ‘कर्णालीको मुख्य समस्या नै मैदानको हो । हामीले कुनैपनि प्रतियोगिता आयोजना गर्न धेरै सोच्नुपर्छ । किनभने हामीसँग मैदान नै छैन । मैदान नहुँदा पनि हामीले प्रदेश छनोट गरेर खेलाडी छनोट गर्दै आएका छौं । अहिले सफलतासँगै सम्बन्धित निकायले मैदान निर्माणमा सोच्न र्पे बाध्य हुनेछ । हामी त्यसको लागि बारम्बार पहल गर्दै आएका छौं’, केसीले भने ।

५० ओभरको खेल्न २० ओभरको छनोट गर्नुपर्ने मैदानकै समस्याको कारण भएको केसी बताउँछन् । ‘हामीले मैदानकै कारण ५० ओभरको खेल गराउन नसकेको हो । किनकी एउटा मात्रै मैदानमा ५० ओभरको खेल गराउँदा लामो समय लाग्ने हुँदा हामीले २५ देखी ३५ ओभरको गराउँदै आएका छौं । आगमी दिनमा यसमा हामीले ध्यान दिनेछौं’, उनले भने ।

यता क्यानका केन्द्रिय सदस्य समेत रहेका कर्णालीका संयोजक पदम खड्काले राज्यले नसोचेसम्म कठिन हुने बताउँछन् । ‘राज्यले नसोचेसम्म एउटा ब्यक्तिले कति नै गर्नसक्छ र । वडा नम्बर ९ मा एउटा जग्गा लिएर कर्णाली खेलकुद परिषद्ले अघि बढाएको छ’, खड्काले भने ।

‘हामी एउटा मैदान नहुँदा पनि अस्थायी, कच्ची, धुलो उड्नेमा खेलेर यति राम्रो प्रदर्शन गरेका छन् । सरकारले मैदान बनाए कर्णालीबाट अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी उत्पादन हुनसक्ने धेरै सम्भावनाछ । मैदान भएपछि हामीले कोहलपुर र लहमीमा लिएर पनि खेलाएका छौं । अहिलेको प्रदर्शनले कर्णाली प्रदेश सरकारलाई राम्रो सम्भावना रहेको दबाब परेको छ । कान्छो प्रदेशमात्रै नभएर अव फुटबलपछिको क्रिकेट उर्भर भूमि हो भनेर लगानी गर्नुपर्छ’, उनले भने ।

सरकारले नेपालले राम्रो गरेपछि खेलाडीलाई सम्मान गर्न हतार गर्छ । तर खेलाडीलाई सम्मान गर्न भन्दापनि त्यस्ता खेलाडी उत्पादन गर्ने आधार निर्माण गर्न सक्नुपर्छ । जसले गर्दा एउटा होइन सयौं खेलाडी आउने वातावरण बनाइदिनुपर्छ । त्यसो हुँदा प्रदेशको नाम पनि आफैं आउँछ ।

कर्णालीको टोली युवा छ । यो टोलीलाई राम्रोसँग लगानी र खेल्नी वातावरण मिलाउने हो भने कर्णाली मात्रै नभएर समग्र नेपाली क्रिकेट विकाशमा ठूलो योगदान दिनसक्छ । त्यसको लागी सबैभन्दा पहिला कर्णालीमा खेल्न योग्य मैदान हुनुपर्छ । मैदान निमार्णमा सम्बन्धित निकाय गम्भीर रुपमा लाग्न सक्नुपर्छ ।