भूपेन्द्र जि.सी, काठमाडौं

नेपाली क्रिकेटका सर्वाधिक सफल कप्तान तथा खेलाडी पारस खड्काले २०७८ साउन १९ गते अप्रत्याशित रुपमा अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटबाट सन्न्यासको घोषणा गरे । ३३ बर्षकै उमेरमा सन्न्यास घोषणा गर्दा उनका समर्थकले मात्र होइन समग्र विश्व क्रिकेट जगत नै आश्चर्यमा परेको थियो । उनको सन्न्यासमा धेरैले आ–आफ्नो धारणा पनि राखेका थिए ।

तर पारसले सन्न्यास लिनुको मुख्य कारण नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) को नेतृत्वमा आउनु थियो । सन्न्यासकै समयमा उनले अब व्यवस्थापनमा बसेर काम गर्ने इच्छा छ भनेर प्रष्ट पारेका थिए । क्यानको विधान अनुसार कुनैपनि क्रिकेट खेलाडी चुनावमा आउन सन्न्यास लिएको दुई वर्ष पुगेको हुनुपर्छ । त्यसैको कारण पारसले क्रिकेट छाड्ने निर्णय बाध्यताले लिएका थिए ।

उनले अब खेलेर भन्दा क्यानमा गएर बढी परिवर्तन गर्ने सोच बनाएका थिए । क्रिकेट विकासको लागि निरन्तर आवाज उठाउँदा वाक्कदिक्क भएर नै उनले खेल्न छाड्नु परेको थियो । सायद असल नेतृत्व क्यानमा भएको भए अहिले पारस मैदानमा खेलाडीकै रुपमा मैदानमा हुन सक्थे ।

त्यो समय क्रिकेटका पण्डितहरु पारस जिल्ला पनि जित्न नसक्ने विश्लेषण गर्थे । तर सन्न्यास लिएको २ वर्ष भन्दा केहि बढी समयमा नै पारसले क्यान नेतृत्वमा आउने सपना साकार पारे । त्यसको प्रमुख कारण कुशल नेतृत्व क्षमता नै हो भने उनलाई नेतृत्वमा पुर्याउनेमा क्रिकेटका अन्य स्टेक होल्डरको पनि उत्तिकै साथ छ ।

शनिबार क्यानको केन्द्रिय चुनावमा सदस्य प्रशान्त विक्रम मल्ललाई ११ मतले हराउँदै पारस सचिव पदमा आए । डेढ दशक सक्रिय रुपमा खेलाडीको जीवन बिताएका उनले नयाँ सुरुवात गरेका छन् ।

वर्तमान क्यानको विधान, जिल्ला र प्रदेश संरचनाबाट सचिव पदमा नियुक्त हुनु एक खेलाडीको लागि सामान्य उपलब्धी होइन । पारसले क्रिकेट मेदान बाहिरको राजनीतिमा पनि ठूलो छलाङ मारेका छन् ।

चन्दको साथ र बाग्मतीबाट सुरुवात

चुनाव र राजनीतिमा केहि भर हुँदैन । पारस सचिव हुनुमा क्यान अध्यक्ष चतुरबहादुर चन्दसँगको तालमेल पनि निकै महत्वपूर्ण रह्यो । अघिल्लो पटक चन्द अध्यक्षमा निर्वाचत भएलगत्तै राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीको कप्तानीबाट राजीनामा गरेका पारसले अन्ततः क्यानको यात्रा तय गर्नका लागि उनकै साथ लिनुपर्यो । त्यसैले पनि होला राजनीतिमा स्थायी शत्रु र मित्र हुँदैनन् ।

काठमाडौं जिल्लाको सदस्य निर्विरोध निर्वाचित हुनु पारसलाई कुनै कठिन भएन । तर बाग्मती प्रदेश क्रिकेट संघको चुनाव जित्दै क्यानमा आउने आधार बनाउन धेरै अवरोधहरु पार गर्नु परेको थियो । पारसले सुरुवात देखिनै चन्दसँग तालमेल गरे । क्रिकेटको आन्तरिक राजनीतिका कारणले तालमेल गर्न बाध्य भएका थिए । अन्यथा प्रदेश जित्न नै कठिन थियो ।

बाग्मती प्रदेशमा पारसलाई हराउन अर्को टोलीले हर सम्भव प्रयास गरेको थियो । तर पारसको चतुर दिमाग अघि उनीहरुको केहि लागेन । क्यानका केहि पदाधिकारी र कर्माचारी पारसलाई क्यान नेतृत्वमा आएको र्हेन चाहदैनन् । उनी आउँदा आफ्नो एकलौटी र मनलाग्दीको अन्त्य हुने उनीहरुले बुझेका थिए ।

नाम मात्रै होईन चन्द काममा पनि त्यतिनै चतुर देखिएका छन् । पारसलाई क्यानको नेतृत्वमा ल्याउन सफल भएका छन् । चन्दले भक्तपुर चुनावमा पारस प्यानललाई जिताउन राम्रो साथ दिएको बुझिन्छ ।

पारसलाई क्यानको नेतृत्वमा ल्याउन सफल त्यसैको कारण बाग्मतीका ६ मध्ये ४ जिल्ला काठमाडौं, भक्तपुर, ललितपुर र मकवानपुरले साथ दिएपछि पारस प्रदेश अध्यक्ष जित्न सफल भएका थिए । पारसले उमेश पियालाई हराउँदै बागमतीको अध्यक्ष जितेका थिए । कुल ३७ मतमा पारसले २३ र उमेशले १४ मत प्राप्त गरे । नुवाकोट र चितवनले भने पारसलाई साथ दिएन ।

विश्वात घातको डर

चन्दले नेपाली क्रिकेटलाई अर्को स्तरमा पुयाउने सम्भावना पारसमा मात्रै देखेका थिए । त्यसैले उनले सबै तिक्तता भुलेर पारसलाई सचिव पदमा साथ दिने निर्णय लिए । किन भने चन्द तेस्रो कार्यकाल आलोचना भन्दा पनि काम गर्न चाहन्छन् ।

चुनावको दिनको दिन अध्यक्ष, उपाध्यक्ष र कोषाध्यक्ष पदमा निर्विरोध भएपछि पारस माथि घात हुने चर्चा सुरु भएको थियो । ४ पदाधिकारी मध्ये सचिवमा मात्र निर्वाचन भएको थियो । त्यसमा पनि मल्लले अध्यक्षमा चन्दलाई साथ दिने तर सचिवमा लड्ने भनेपछि पारस पक्ष घात हुन सक्नेमा सशंकित थियो । पारसलाई मधेश र लुम्बिनी प्रदेशबाट भोट नआउने पक्का थियो । कारण मधेशबाट उपाध्यक्षमा निर्विरोध भएका रोशनबहानुर सिंह र लुम्बिनीका प्रशान्त पारसविरुद्ध थिए ।

पारसलाई चुनाव जित्न सुदूरपश्चिमको मत निर्णायक मानिएको थियो । सुदूरबाट जिल्लामा ८, प्रदेशमा ४ र केन्द्रिय प्रतिनिधि ५ गरि कुल १७ मत थियो । सुदूरपश्चिमबाट पारसले कम्तिमा १० मतको आशा राखेका थिए । त्यो भन्दा २/४ मत तल भएको अवस्थामा हारको डर थियो ।

सुदूरले विश्वात घात गर्ने डर बढेको थियो । समिकरण र चुनावी वातावरणले त्यस्तै दखिन्थ्यो । तर चन्दले साथ छोडेनन् । चुनाव अघि अन्तिम समयमा चन्दले सुदूरका आफ्ना पक्षका प्रतिनिधिलाई एक ठाउँमा राखेर पारसले हारेको खण्डमा त्यहिँ समयमा आफूले राजीनामा गर्ने चेतावनी दिएका थिए । चन्दको साथले सचिव पद यात्रा सहज भएको हो ।

निर्णायक बन्यो कर्णाली

पारसलाई जिताउन कर्णालीको भोट सबैभन्दा बढी निर्णायक मानिएको छ । कर्णालीबाट ९ भोट मध्ये ९ नै पारसलाई गएको बुझिन्छ । जसले गर्दा जित सहज बन्यो । सायद अन्य प्रदेशमा जस्तो कर्णालीबाट मत काटिएको भए पारसले अप्रत्याशित हार व्यहोर्न सक्थे । सायद पारसले कर्णालीको यो गुनलाई भूल्ने छैनन् । सुरुको समिकरणका आधारमा पारस समूहले अनुमान गरेको भन्दा समग्रमा उनलाई १० मत कम खसेको थियो ।

खड्का बनेका थिए चन्द र पारसलाई जोड्ने पुल

चन्द र पारसबीच सम्बन्ध राम्रो थिएन । यी दुईलाई मिलाउने काम कर्णालीका अध्यक्ष पदम खड्काले गरेका थिए । कर्णाली क्रिकेट विकासमा योगदान दिएका उनले पारसलाईसँगै लगेर जानुपर्ने धारणा बनाएका थिए ।

कर्णालीलाई आफ्नो प्रदेश बनाउन र ४ जिल्ला थप्न खड्काको ठूलो भूमिका छ । चन्दले ती नयाँ ४ जिल्लालाई भोट हाल्ने अधिकार दिलाउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका थिए । चन्द र पारसबीचको सम्बन्ध समुधुर उनले नै सम्भव बनाएका थिए । पदम खड्का भने क्यानको कोषाध्यक्षमा सर्वसम्मत रुपमा निर्वाचित भए ।

पारसको क्रिकेट राजनीतिमा ठूलो छलाङ

नेपाली क्रिकेटको संरचना, घरेलु क्रिकेट मात्रै होईन क्यानको विधान पनि त्यतिनै भद्रगोल छ । विधान त पछिल्लो समय आफ्नो स्वार्थ अनुसार बनाउन खोजिएको छ। अहिलेको विधान र अवस्थाबाट सामान्य खेलाडी केन्द्रसम्म आउन सक्दैन । जिल्लामा क्रिकेट बुझेका भन्दापनि राजनीतिक शक्ति र पहूँच भएका बढी हाबी छन् ।

सामानय अवस्थामा खेलाडीले जिल्लाको चुनाव नै जित्न सक्दैनन् । पूर्व स्टार अलराउन्डर शक्ति गौचन रुपन्देहीमा दुई वर्षअघि हार्नु त्यसको एउटा एक उदाहरण हो । तर पारस मैदान भित्र मात्रै होइन बाहिर पनि त्यतिनै सफल नेतृत्व भूमिका निर्वाह गरे । उनको चलाख दिमाग र कडा मिहिनेतले यो सम्भव भएको छ ।

उनले जिल्लाको चुनाव देखि नै राम्रो तयारी गरेका थिए । बाग्मतीको नुवाकोट बाहेक अन्य हरेक जिल्लामा उनी पुगेका थिए । पारस क्रिकेट खेलाडीको रुपमा मात्रै नभएर नेतृत्व गुण भएका ब्यक्ति हुन् ।

समय र परिस्थिति अनुसार कसरी अघि बढ्नुपर्छ उनलाई राम्रोसँग थाहा छ । त्यसैले उनले धेरै अवरोध र चुनौती पार गरेर सचिव पदमा विजयी भएका हुन् । उनलाई जिताउन सहकर्मी छुम्बी लामाले पनि राम्रै साथ दिएका छन् ।

ठूलो परिवर्तनको आशा

सिनियर टोलीका २० खेलाडी बाहेक अन्य क्रिकेटरमा निराशा मात्रै छ । त्यसको मुख्य कारण घरेलु क्रिकेट नहुनु हो । सिनियर र घरेलु क्रिकेट खेल्ने खेलाडीबीचको दुरी ठूलो छ । त्यो पूर्ति गर्न अव पारसले मात्रै सक्छन् । त्यसैले उनीबाट क्यान र नेपाली क्रिकेटमा ठूलो परिवर्तनको आशा गरिएको छ ।

सिनियर टोली व्यस्त भएपनि घरेलु क्रिकेट खेल्ने खेलाडीको अवस्था दयनीय छ । एक वर्षदेखि कुनैपनि राष्ट्रिय स्तरका घरेलु प्रतियोगिता भएका छैनन् । घरेलु खेल्ने खेलाडी त विदेश पलयान सोच्न थालेक छन् । पुषमा नेपाल टि२० लिग आयोजना भएपनि विवादनै विवाद रह्यो ।

विशेष गरि घरेलु क्रिकेट, डे क्रिकेटको सुरुवात, ग्रास रुट, स्कुल र क्लब क्रिकेट तथा संरचनामा परिवर्तन सबैभन्दा बढी आशा गरिएको छ । आर्थिक बजारमा पारसको राम्रो प्रभाव हुँदा ठूला प्रायोजन ल्याउन सक्ने अपेक्षा गरिएको छ । महिला क्रिकेटमा ठूलो विभेद छ । पारसबाट त्यो अन्त्यको आशा गरिन्छ । काम नगरी तलब मात्रै खाने केहि कर्माचारीलाई पनि पारसले आगमन चुनौती पूर्ण हुनेछ ।

चार बर्षे कार्यकालले उनको अगाडिको यात्रा प्रष्ट पार्नेछ । उनको लक्ष्य क्यानको अध्यक्ष बन्नु हुन सक्छ । भविष्यमा पारसको सोच क्रिकेट नेतृत्वमा मात्र सिमित नहुन सक्छ । आफूलाई कुशल व्यवस्थापक र नेतृत्वकर्ताका रुपमा अभ्याउनका लागि पारसका लागि अबको चार वर्ष चुनौतीपूर्णसँग अवसर पनि हो । पारसको अघि असम्भव त केहि छैन ।नेपालले विश्वकप खेल्ने कल्पना नगर्ने समयमा उनको नेतृतवमा टोलीले टि ट्वान्टी विश्व कप खखेलेको थियो । ओडिआई मान्यता भन्दा मजाक उडाउने समयमा टोलीलाई सक्षम बनाउन नेतृत्व गरेका थिए ।

नेपाललाई डिभिजन ५ देखि ओडिआई मान्यता सम्म पुर्याउन टोलीको सफल नेतृत्व गरे । एकदिवसीय विश्वकप र टेस्ट मान्यता उनले खेलाडी जीवनमा पूरा गर्न सकेनन् । पदाधिकारीका रुपमा त्यो सपना साकार पार्ने ठाँउमा पुगेका छन् । क्रिकेट विकास गर्न कस्तो कदम चाल्नु पर्दछ भन्ने पारसले १५ वर्ष खेलाडी जीवनबाट प्राप्त गरेको अनुभव सहयोगी हुन सक्छ ।

आशा निकै उच्च हुँदा काम गर्न नसके आलोचना र निराशा पनि त्यतिनै भोग्नुपर्छ । पारसले निराश बनाउँदैनन् भन्ने सबैमा विश्वास छ । पारसले त्यो विश्वास तोड्नु हुँदैन । नेपाली क्रिकेटमा सकारात्मक परिवर्तन उनीबाट अपेक्षा गरिएको छ । नेतृत्वमा पुग्ने उनको अहिलेको लक्ष्य पूरा भएको छ । हिजो प्रश्न गर्ने ठाँउमा रहेका पारस जवाफ दिने अवस्थामा पुगेका छन् । उनले क्रिकेटका सबै पक्षको सवालको जवाफ दिने गरि आफूलाई उभ्याउनुपर्नेछ ।