सन्जोग चाम्लिङ राई

तपाईले जुलाई २३ तारिखको दिन यही अनलाइन पोर्टलमा प्रकाशित पंक्तिकारको आलेख पढ्नु भएको भए, तपाईलाई थाहा होला कि त्यसको अन्तमा एउटा प्रश्न गरेर उक्त आलेख टुंगिएको थियो : के एन्फा राजनीतिले बिग्रिएको हो ? आज यसकै सेरोफेरोमा रहेर छलफलको प्रयास हुनेछ ।

के एन्फा राजनीतिले बिग्रिएको हो ?

यसमा पंक्तिकारको सोझो र सिधा उत्तर हो : होइन ।

यो उत्तरले प्रतिप्रश्न जन्माउला : अनि के ले बिग्रिएको हो त ? यसमा पंक्तिकारको फेरि सोझो र सिधा उत्तर हो : गलत राजनीति ।

झन्डै एक अर्व वार्षिक बजेट पुगेको एउटा चुनावी संस्था राजनीतिले नै चलाउने हो । एउटा विशाल संस्थाको शाखा जस्तै न हो एन्फा । हाम्रो दुर्भाग्य भनौँ, त्यहाँ पुगेका व्यक्तिहरुले गलत राजनीति गरे । सायद उनीहरुको क्षमता नै त्यति हो । खासमा राजनीति त्यस्तो हुँदैन ।

पंक्तिकार राजनीतिशास्त्रको विद्यार्थी नभएको हुनाले राजनीतिको व्याख्या गर्ने क्षमता छैन तर एउटा साधारण मान्छेको बुझाईको हिसाबले एन्फा भित्रको गतिविधि राजनीति होइन । राजनीतिमा विवेक, जिम्मेवारी र नैतिकता हुन्छ, जहाँ व्यक्ति स्वार्थ कम र संस्था स्वार्थले प्रधानता पाउँछ । यता एन्फा हेर्नुस् , ठ्याक्कै उल्टो छ ।

लोकप्रिय कवि भूपि शेरचनले आफ्नो चर्चित कविता ‘हामी’ मा ‘हामी फगत क्यारोम बोर्डका गोटी हौं’ भनेझैं छन् एन्फाका व्यक्तिहरु । उनीहरुलाई हान्ने ‘स्ट्राइकर’ अरु कोही हुन् । कोही ‘स्ट्राइकर’ प्रष्ट देखिन्छन् भने कोही छद्म भेषमा छन् ।

भर्खरै एन्फाको कार्यसमिति बैठक धेरै रस्साकसीहरुबीच बसेर सम्पन्न भएको छ । अहिले त एन्फको बैठक बस्नु नै सफलता जस्तो भइसक्यो ।

बैठक अगाडिको एउटा सानो दृष्टान्त लिउँ । संचार माध्यमहरुबाट थाहा भयो, केही सदस्यहरुले महासचिवलाई बर्खास्त गर्नु पर्ने एजेण्डाको माग गरे । त्यो मागको खास कारण उनीहरुसँग होला नै । तर भन्नै पर्ने कुरा के हो भने, अहिलेको समयमा महासचिवको बर्खास्ती समस्याको समाधान होइन ।

एउटा महासचिवले गर्दा अहिलेको हालत भएको हुँदै होइन । यहाँ ‘अवस्था’ शब्द लेख्न सकिन्थ्यो तर ‘हालत’ शब्द जानाजान लेखिएको हो, किनकी एन्फा बाहिरबाट देखिएको भन्दा धेरै नै जर्जर भईसकेको छ ।

बैठकको एजेण्डा गुटको गन्ध भन्दा माथि हुनै पर्छ , अनि त्यसलाई भन्न सकिन्छ राजनीति । तर एन्फाभित्र स्वविवेक बाल साहित्य ‘खोई गाई , खोलाले बगायो’ झैँ छ । यहाँ त ‘सके विपक्षी गुटलाई पछार्ने , नसके कम्तिमा चुप लगाउने’ दाउपेच मात्र देखिन्छ । मानौं उनीहरु कुस्ती खेलिरहेका छन् र एन्फा उनीहरुको अखडा हो ।

यो दाउपेच पनि कहिले देखि जालझेलमा परिणत हुन बेर छैन किनकी यहाँ राजनीति गरिएको छैन । जालझेल सायद गलत राजनीतिको अन्तिम अस्त्र हो र नांगो नाच हो ।

एन्फाको भर्खरै सम्पन्न बैठकको एउटा निर्णयले तीन स्थानमा महिला एकेडेमी बनाउनको लागी बजेट र कार्यक्रम तयार पारी पेश गर्ने भनिएको छ । यो निर्णयमा बेखुस हुनु पर्ने कुनै कारण छैन । तर के त्यो निर्णय एन्फाले आफ्नो क्षमता बुझेर नै गरेको निर्णय हो ? या घाँटी नहेरी हाड निल्न खोजिँदैछ ?

पंक्तिकारको प्रतिप्रश्न छ : यदि एन्फासँग महिला एकेडेमी संचालन गर्न सक्ने क्षमता छ भने एउटा बलियो महिला लिग आयोजना गर्न कुन कारणले छेकेको छ ? किन प्रतियोगीताविहिन छ नेपाली महिला फुटबल ? किन कोही सदस्य बलियो महिला फुटबल संरचनाको लागी एजेण्डा बनाउन सक्दैन ? कसले उठायो यी विषयहरु ?

नेपाली महिला फुटबलको अहिलेको खास आवश्यकता भनेको एकेडेमी होइन । जुन देशमा बल्ल बल्ल औपचारिकताको लागि आयोजना गरिने महिला लिग पूरा पनि हुँदैन, त्यस्तो देशमा महिला एकेडेमी बनाएर गर्ने चाहिँ के ? त्यो एकेडेमीको खेलाडीहरु खेल्ने चाहिँ कहाँ ? एन्फाले बुझ्नु पर्छ, आकाशमा उड्ने भए टेक अफ र ल्याण्डिङको लागि जमिन नै चाहिन्छ ।

महिला फुटबलको यति कुरा गरी रहँदा केही दृष्टान्तहरु यहाँ उल्लेख गर्दा अर्थपूर्ण नै होला । एकजना महिला खेलाडीले आफ्नो पारिश्रमिक पूरा नपाएको भनेर एन्फा र महिला संघमा निवेदन दिएको समाचार पढ्न पाईयो । खेलाडीले सम्झौता बमोजिमको पारिश्रमिक पाउनै पर्छ । यसमा कसैको दुई मत हुनै सक्दैन ।

तर कार्यसमिति बैठक अगाडि आएको यस प्रसंगले नेपाली महिला फुटबल भित्रको राजनीतिक दुर्गन्ध पनि बाहिरै गन्हाउने गरी एक पटक फेरि आएको छ । त्यो निवेदन उपर कहाँ के छलफल र समन्वय भयो भनेर यतिको दिनसम्म केही पढ्न पाईएन, यो चाहिँ सायद नेपाली फुटबलकै नियति हो ।

यो त एकले अर्कोलाई लडाउने दाउमा थापिएको एउटा बल्छी न हो, जसको टुप्पोमा खेलाडीलाई चारो बनाउन खोजियो । एकले अर्कालाई लडाउने दाउमा खेलाडीहरुको गलत प्रयोग विगतदेखि नै भएको देखिन्छ ।

चेन्ज होइन ‘सेन्स एन्फा’

एन्फाको चुनावी वर्षमा हुने तामझाम हेर्दा थाहा हुन्छ कि आर्थिक पाटो बलियो नहुनेहरु स्वतः उम्मेद्वार हुन नसक्ने स्थिति छ । गएको चुनाव नै हेरौं न । उम्मेद्वारको एजेण्डाहरुमा कति बहस र छलफल भयो ? शुन्य ।

कसको एजेण्डा के थियो भन्ने पनि मतदाताहरुलाई थाहा थिएन न त्यसमा रुचि र चासो नै । एन्फामा हुने गलत राजनीतिको एउटा मूल विज यहीँ रोपिएको छ । जहाँ मतको छिनोफानो ‘लेनदेन’ मा हुन्छ, त्यहाँ हुने भनेकै यस्तै गलत राजनीति न हो ।

कुनै समय ‘चेन्ज एन्फा’ नाराको ध्वनि खुब घन्काईयो । त्यो नाराको हर्ताकर्ता ‘शेपाने’ समूह अहिले फुटेर आ–आफ्नो डम्फु बजाउँदै बसिरहेका छन् । त्यो ‘पपुलिष्ट’ नाराको व्याख्या कहीँकतै कोही बाट पनि अहिले सम्म गरेको सुनिएन तर सबैको कानमा त्यसले माधुर्यता दिएको थियो । त्यो समूह किन फुट्यो भने उनीहरु विचार र एजेण्डाको आधारमा एक भएका थिएनन् , न उनीहरुसँग नेपाली फुटबलको विकासको लागि सपना र स्पष्ट रोडम्याप नै थियो ।

स्वार्थ बाझियो , उनीहरु फुटे । समयले यसको पुष्टि गरी सक्यो । त्यो पपुलिष्ट नाराको विसर्जनसँग एउटा नेपाली उखान ठ्याक्कै मिल्न आउँछ : ‘केटाकेटी आए गुलेली खेलाए मट्याङ्ग्राको सत्यनाश ।’ आफ्नै नारा धुलिसात पार्नु नै गलत राजनीति हो ।

‘चेन्ज एन्फा’ नेपाली फुटबलको अनिवार्य आवश्यकता हो तर एन्फाको हर्ताकर्ताहरुबाट यो सम्भव नहुने कुरा सबैले देखि सके । अहिलेलाई नेपाली फुटबलप्रेमीहरुले कम्तिमा एन्फामा चाहेको कुरा भनेको ‘कमन सेन्स’ सम्म हो ।

एन्फाका व्यक्तिहरुले आफ्नो गतिविधिहरुमा ‘कमन सेन्स’ सम्म प्रयोग गरे पनि नेपाली फुटबललाई सेवा नै हुन्थ्यो । सेन्स हराएको संस्था जस्तो भएको छ एन्फा । जहाँ छैन कमन सेन्स , त्यहाँ कसरी चेन्ज ? सेन्स भए न चेन्ज । यति सम्म मात्र भए नि हुन्थ्यो ।

‘ढोक्सा’ शब्द कुनै समय नेपालमा केही क्षणको लागी भाइरल नै भएको थियो । एन्फालाई नियाल्दा यो शब्द पंक्तिकारलाई खुब याद आउँछ । दृश्य यस्तो देखिन्छ : एन्फामा सबै जना आफ्नो आफ्नै ढोक्सा थापेर बसि रहेका छन् तर उनीहरुलाई हेक्का छैन कि पानीको अवस्था धमिलो छ भनेर । र, त्यो पानीको मुल धमिलो बनाउने काम पनि उनीहरु आफैँले गरेका हुन् । अब धमिलो पानीमा माछा पर्ला त ?

यस्तै यस्तै ।

लेखक राई पूर्व राष्ट्रिय फुटसल खेलाडी हुन् ।