भुपेन्द्र जिसी, काठमाडौं

नवौं राष्ट्रिय खेलकुद अन्तर्गत पुरुषतर्फ क्रिकेट प्रतियोगिता शुक्रबार काठमाडौंमा सम्पन्न भयो । पुलिसले फाइनलमा आर्मीलाई ८ विकेटले हराउँदै पहिलो पटक स्वर्ण जित्यो । तर निरन्तर वर्षा र कमजोर व्यवस्थापनका कारण प्रतियोगिता निकै खल्लो भयो ।

प्रतियोगिताभर मैदानभित्र खेल भन्दा बढी वर्षा नै भयो । नवौं राष्ट्रिय खेलकुद अन्तर्गत क्रिकेटमा कुल २९ खेल हुनुपर्ने थियो । ११ खेलको नतिजा आउँदा १८ खेल वर्षा र खेल्न योग्य मैदान नहुँदा रद्द भए । समूह चरणका २५ मध्य १५ खेल टस समेत हुन नपाइ रद्द भए, एक खेल टस भएर पनि पूरा हुन सकेन ।

प्रतियोगिता अवधिभर जम्मा ५ खेलमा पूरा २० ओभरका खेल भए । तीन खेल ८ ओभर भन्दा कम रह्यो । टस गरेर दुई खेल रद्द भए । एनआरएनए स्पोर्ट्स एकेडेमीले टियु मैदानमा नेपाल एपिएफ क्लबविरुद्ध १३.३ ओभरमा २ विकेट गुमाउँदै १ सय २० रन बनाएको अवस्थामा खेल वर्षाले रोकेको थियो ।

तेस्रो स्थानको लागि एनआरएनए र सुदूरपश्चिमबीचको खेल टस भएर पनि हुन सकेन । खेल नै हुन नसकेपछि मेडल निर्धारणका लागि भएको टसमा सुदूरपश्चिमले जित्यो । फाइनलमा पनि टसबाट नै स्वर्ण निर्धारण हुने अवस्थामा थियो । वर्षा रोकिएपछि हिलाम्मे मैदानमा बाउन्ड्री घटाएर राखेपले फाइनल गरायो । जुन मैदान यो स्तरको प्रतियोगिता गर्न योग्य थिएन । अघिल्लो दिन त्योभन्दा राम्रो अवस्थामा पनि मैदानको कारण देखाउँदै पहिलो सेमिफाइनल खेल रद्द भएको थियो ।

नेपाली क्रिकेटमा जिल्ला र प्रदेशमा खेलाडी छनोटमा राजनीति कुनै नौलो कुरा होईन । यस पटक प्रदेश खेलकुद विकास समिति र क्यानको प्रादेशिक संघका कारण विवाद अझ बढी रह्यो । हरेक प्रदेशमा खेलाडी छनोटमा चरम राजनीति स्पष्ट देखिन्छ । संघ र खेलकुदले एकअर्कालाई दोष देखाएका थिए ।

प्रतियोगिता भदौ २३ देखि सुरु हुने थियो । तर प्रदेशहरुले भदौ २१ सम्म छनोट सकेका थिएनन् । सुदूरपश्चिम र प्रदेश एकले दुई फरक नाम निकालेका थिए । त्यसैको कारण प्रदेश १ का कप्तान सिद्धान्त लोहनी प्रतियोगिता नै खेल्न आएनन् ।

कुनैपनि प्रतियोगिता सुरु हुन अघिल्लो दिन आयोजकले पत्रकार सम्मेलन गरेर सबै जानकारी दिन्छन् । अझ सबै कप्तानलाई राखेर उनीहरुको प्रतियोगितामा उनीहरुको भनाई राख्छन् । तर प्रतियोगिता हुनु अघिल्लो दिन सम्म हुने वा नहुने कुनै अत्तोपत्तो थिएन । प्रतियोगिताबारे कुनैपनि पत्रकार सम्मेलन र आधिकारीक जानकारी राखेपले दिएन ।

वाइड बलबाट सुरुवात

खेलकुद मन्त्री महेश्वरजंग गहतराजले ब्याटिङ र राखेप सदस्य सचिव टंकलाल घिसिङले बलिङ गर्दै प्रतियोगिता उद्धघाटन भएको थियो । उद्घाटनको पहिलो बल नै घिसिङले वाइड फ्याँके । सुरुवाती दुई बल वाइडपछि घिसिङको तेस्रो प्रयासमा फुलटस बल मन्त्री गहतराजको हातमा लागेको थियो ।

मन्त्री र सदस्य सचिवले उद्घाटन सत्रमा वाइड बलबाट सुरु गरेको प्रतियोगिता वर्षाका कारण आलोचनाले भरिपूर्ण रहयो । पहिलो खेल नै वर्षाको कारण प्रभावित बन्यो । सामान्यतया उक्त आउटफिल्डमा कुनैपनि खेलाडी खेल्न मान्दैनन् । तर सुदूरपश्चिम र एनरआएनए स्पोर्ट्स एकेडेमीबीच जवरजस्ती ६–६ ओभरको खेल भएको थियो ।

हिलाम्मे मैदानमा भएको खेलमा सुदूरपश्चिम १२ रनले पराजित भयो । समूह चरणको अन्त्यतिर कर्णाली र गण्डकीबीचको खेलमा पनि मैदान खेल्नयोग्य थिएन । उक्त खेल १३ ओभरको भएको थियो । सेमिफाइनल र फाइनल खेल्नै पर्ने खेल भए । आउटफिल्डको अवस्था अति दयनिय थियो ।

टियु मैदानमा पानी सुकाउने आधुनिक मेसिन छैन । दुई दशक अघिको पूरानो कपासले नै पानी सुकाउनु पर्छ । त्यसैले बुधबार राती पानी परेपनि विहीबार पहिलो सेमिफाइनल खेलमा त्रिभुवन आर्मी क्लब र सुदूरपश्चिमबीचको खेल हुन सकेन । आर्मी समूह ए को विजेता बन्दै फाइनलमा पुगेको थियो ।

दोस्रो सेमिफाइनल खेलमा एनआरएनए स्पोर्ट्स एकेडेमीले पुलिससँग खेल्न आनाकानी गरेको थियो । साढे तीन बजेपछि सुरु भएको खेलमा पुलिसले ८ ओभरको खेलमा १ सय १० रन बनाउँदै १३ रनको जितको साथ सेमिफाइनलमा पुगेको थियो । फाइनलमा आर्मी र पुलिसबीचको खेल खेल्न योग्य नभएपनि ८–८ ओभर खेलाएको थियो ।

बाउन्ड्री निकै छोटो बनाइएको थियो । फिल्डर हिलै हिलोले भिजेका थिए । भेट्ने बलमा पनि खेलाडी डाइभ हान्न मान्दैन थिए । किनभने हिलोमा चिप्लिएर चोट लाग्ने जोखिम उच्च थियो । सिनियर टिमका खेलाडीको बाहुल्यता हुँदा त्यो जोखिम लिने कुरा पनि थिएन । अझ चोभार एण्डबाट देखिने डिप मिडविकेट र फाइन लेग त बल नै नगुड्ने अवस्थामा थियो ।

तर खेल भनेपछि खेलाडी खेल्नु बाहेक अन्य विकल्प थिएन । समूह चरणमा आर्मीसँग खेल्नेक्रममा नेपाल पुलिस क्लबका स्पिनर सागर ढकाल घाइते भएका थिए । त्यसपछि उनले बाँकी खेल गुमाउनु पर्यो ।

खेल नखेली आउट

यसअघि छैटौं, सातौं र आठौं खेलकुदमा लगातार तीन पटक क्रिकेटतर्फ स्वर्ण जितेको नेपाल एपिएफ क्लब यस पटक एक खेल पनि खेल्न नपाइ समूह चरणबाट नै बाहिरियो । समूह बी बाट एपिएफ र बागमतीले एक खेल पनि खेल्ने अवसर पाएनन् । खेल तालिका पुन: सार्न अन्य ९ टोली सहमत भएपनि आर्मीले फरक मत राख्दै नियम अनुसार प्रतियोगिता निरन्तर गर्न माग गरेको थियो । एनआरएनए भने उक्त बैठकमा उपस्थित नै भएन ।

समूह ए मा गण्डकी पनि ५ मध्य ४ खेल रद्द भए । मधेश प्रदेश, प्रदेश एक र लुम्बिनीले तीन तीन खेल रद्द भए । खेलाडीले खेल्न नपाइ बाहिरिनु पर्यो ।

कमजोर व्यवस्थापन

राखेपले गर्ने हरेक प्रतियोगिता र गतिविधिमा प्राय: कमजोर व्यवस्थापन हुन्छ । कमजोर व्यवस्थापन कुनै नौलो कुरा हुँदैन होईन । कतिसम्म भने खेलाडीलाई मैदानमा भोजन समेत थिएन । खेलाडीले बिहानै होटलमा खाएर आउनु पर्दथ्यो । कि बेलुका गएर खानु पर्दथ्यो । विहान पहिलो खेल ९:१५ मा हुँदा खेलाडी भोकै क्रिकेट खेलेका थिए ।

अधिकांश खेलाडीले नास्ता पनि नपाएको गुनासो गरेका थिए । राखेपले दैनिक भत्तास्वरूप दुई हजार रुपैयाँ दिएको थियो । त्यसबाट होटलमा खानेबस्ने व्यवस्था गर्नुपर्थ्यो । त्यो पैसामा काठमाडौंमा एउटा स्तरिय होटलमा बस्न कठिन पर्छ । राखेपले भत्ता भने खेलाडीलाई भने दिइसकेको भने छैन । पछिल्लो एक दशकयता कुनैपनि प्रतियोगितामा खेलाडीलाई खाना नदिएको सम्भवत पहिलो घटना थियो ।

टियु मैदानमा क्लब र कलेज स्तरीय प्रतियोगिताको व्यवस्थापन राखेपको भन्दा धेरै गुणा राम्रो हुन्छ । अहिले जिल्लामा हुने सामान्य प्रतियोगितामा पनि प्लेयर अफ द म्याच पाउनेलाई नगद पुरस्कार राखिएको हुन्छ । तर राखेपले प्लेयर अफ द म्याचलाई मात्र एउटा ट्रफी दियो । प्लेयर अफ द सिरिज, उत्कृष्ट ब्याटर र बलर त घोषणा पनि भएन । राखेपले राष्ट्रिय खेलकुदका सबै खेलमा एकैनास गर्दै आएकोमा कतिपय संघले आफैं व्यक्तिगत पुरस्कार थप्ने गरेका छन् । क्यानले यसमा तदारुकता देखाएन ।

मुलपानीमा सबै खेल रद्द

मुलपानी मैदान राष्ट्रिय प्रतियोगिताको लागि योग्य मानिदैन । एकदिन पानी पर्यो भने अरु दुई तीन दिन खेल्न मिल्दैन । तालिका अनुसार मुलपानीमा ११ खेल हुनुपर्ने थियो । तर पहिलो दिनदेखि वर्षा बाधक बन्द मुलपानीमा सबै हेल टस हुन नपाइ रद्द भए ।

बोल्ने माइक छैन

फाइनलपछि समापन समारोहमा विजेता खेलाडीलाई पदक दिने कार्यक्रममा एउटा माइक पनि थिएन । व्यवस्थापनको दयनीय अवस्था देखेर सुदूरपश्चिमका टिम व्यवस्थापक जगदिश पनेरुले आफ्नो खेलाडीहरुले पैसा काटेर माइक किन्न क्यानका मिडिया म्यानेजर भानु सिग्देललाई सुझाव दिएका थिए । एउटा माइक त क्यानले आफैंले पनि व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हो ।

क्यानसँग छैन समन्वय

क्यानका उच्च पदाधिकारीले प्रतियोगिताको आयोजना राखेपले गरेको हुँदा आफूलाई कुनै जिम्मेवारी नभएको जवाफ दिए । राखेपले क्यानसँग समन्वय गर्दै आयोजना गर्नुपर्ने थियो । तर क्यानले खेलाडीको जर्सीका लागि मात्र समन्वय भएको जनायो ।

ओझेलमा युवा प्रतिभा

प्रतियोगितामा सम्भव भएका थोरै खेलबाट सिमित खेलाडीले राम्रो प्रदर्शन गर्न पाए । पुलिसका कुशल भुर्तेल, आरिफ शेख, सुनिल धमला, आर्मीका विनोद भण्डारी, सुशन भारी, पुलिसका ललितनारायण राजवंशी लगायतका केहि खेलाडीले प्रदर्शन देखाए । तर प्रदेशका अधिकांश खेलाडीले आफ्नो खेल नै देखाउन पाएनन् ।

यसैपनि नेपालमा घरेलु क्रिकेटको अवस्था दयनीय छ । बल्लतल्ल आयोजना भएको प्रतियोगितामा पनि खेल नभएपछि प्रदेशबाट आएका थुप्रै प्रतिभाले आफ्नो क्षमता देखाउन पाएनन् । सबैभन्दा ठूलो घाटा प्रदर्शन देखाउन चाहेका खेलाडी मारमा परे । प्रतियोगिताको दौरानमा नेपाल टि२० को ड्राफ्ट हुँदा धेरै खेलाडी र टोलीले प्रतियोगिताबाट ठूलो अपेक्षा राखेका थिए । तर वर्षाका कारण खेल सम्भव हुन सकेन ।

नेपाल टि२० को छायाँमा नवौं राष्ट्रिय क्रिकेट

राखेपले नवौं राष्ट्रिय खेलकुद आगमी असोज २८ देखि कार्तिक ३ सम्म पोखरामा आयोजना गर्दैछ । तर असोज ८ देखि कार्तिक ५ सम्म नेपाल टि२० लिग हुने भनेपछि क्यानले नै यस प्रतियोगिता अगाडि सार्न प्रस्ताव गरेको थियो । तर अन्तिम समयमा निर्वाचनको तयारी तथा सुरक्षाको कारण नेपाल टि२० लिग डिसेम्बरलाई अन्तिमलाई सारियो ।

न नेपाल टि२० लिग भयो, न त नवौंका क्रिकेट खेल राम्रोसँग हुन पाए । क्यानको तयारी हेर्दा भने एक महिना अघि नै नेपाल टि२० हुनेमा शंका थियो । यसका बाबजुद क्यानले समयमै हुने दावी गरेको थियो । तीन साताको समय बाँकी हुँदा मात्र फ्रेन्चाइज टोली सार्वजनिक र खेलाडी अनुबन्धले गर्नुले क्यानको कमजोर तयारी स्पष्ट देखिन्थ्यो । नेपाल टि२० ले नै नवौं क्रिकेटमा प्रत्यक्ष असर गर्यो ।

मैदानमा खेल्नुभन्दा सास्ती बढी

प्रतियोगिता वर्षाको समयमा हुँदा खेलाडी मैदानबाट होटल जाँदासम्म पानीले रुझेर निथ्रुक्क भएका थिए । मैदानमै अभ्यास गर्न सक्ने अवस्था थिएन । खेल नहुने भएपनि मैदानमा उपस्थिति जनाउनु पर्दा यसले लुगामात्र होईन क्रिकेट ब्याग, किट्स, ब्याट, बल लगायत खेल सामग्री भिज्ने समस्या थियो ।

पुलिस र आर्मीबीचको खेल चलिरहँदा बल बचाउने क्रममा सागर ढकाल घाइते भएपछि लुगा फेर्न आएका थिए । पेभेलिएनबाट दर्शकले उनलाई जिस्काउँदै अर्को लुगा नहुँदा हिलोबाट बचेर खेल्न भनेका थिए । फिल्डिङ गर्दा लुगा भिजेपछि सहकर्मी खेलाडीको एउटै नम्बरको जर्सी लगाएर खेलाडी मैदान पनि छिरेका थिए ।

प्रतियोगिता बिथोलिंदा राखेप र क्यानलाई खासै असर नपर्ला तर नेपाली क्रिकेटमा केहि गर्छु र प्रदर्शन देखाउँछु भन्ने खेलाडीको लागि भने यसले असर गर्छ । क्लबदेखि जिल्ला हुँदै प्रदेश टोलीबाट राष्ट्रिय क्रिकेटमा खेल्ने अवसर सहजै पाइन्न । त्यसैले कम्तिमा राष्ट्रिय स्तरको प्रतियोगिता गर्दा सम्बन्धित निकायले मौसम लगायत व्यवस्थापनको पक्षमा ध्यान पुर्याउनु आवश्यक देखिन्छ ।