भुपेन्द्र जिसी, दुबई

नेपालले अन्तिम पटक यू-१९ विश्वकप २०१६ मा बंगलादेशमा खेल्दै सानदार प्रदर्शन गरेको थियो । घरेलु टोली बंगलादेशसँग क्वाटरफाइनलमा पराजित भएपछि पहिलो पटक सेमिफाइनलमा पुग्ने अवसर गुमेको थियो । त्यसैबेला नेपालसामु सन् २०१८ मा न्युजिल्यान्डमा हुने विश्वकपमा स्थान बनाउन अवसर पनि थियो । तर त्यसमा नेपाल सफल हुन सकेन ।

सन् २०१८ को विश्वकपमा पुग्न नेपालले नामिबियालाई हराउनुपर्ने हुन्थ्यो । तर माइकल भान लिंगेनले ५८ रनको साथ ४ विकेट लिँदै अलराउन्ड प्रदर्शन गरेपछि नेपालले पुन: छनोट खेल्नुपर्ने भएको थियो । नामिबियासँग त्यो हारपछि नेपालले सोझै विश्वकपमा स्थान बनाउन सकेन । र लगातार छनोटमा असफल भएपछि अर्को विश्वकप खेल्न ८ वर्ष प्रतिक्षा गर्नुपर्यो ।

सन् २०१६ मा नेपालले विश्वकप खेल्दा जगत टमाटा टोलीका मुख्य प्रशिक्षक थिए । उनी ७ वर्षपछि यू-१९ भूमिका फर्किए । नेपालको विश्वकप खडेरी तोड्न सफल भए । टमाटाको मुख्य प्रशिक्षकमा नेपालले विहीबार आइसिसी यू१९ विश्वकप एसिया क्षेत्र छनोटमा घरेलु टोली युएईमाथि ७ रनको अविश्वसनीय जितका साथ विश्वकपमा स्थान पक्का गर्यो ।

नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) आइसिसीको निलम्बनमा परेपछि टमाटाले यू१९ छोडेर सिनियर टोलीको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए । सिनियर टोलीका पूर्व कप्तान तथा क्यानका वर्तमान क्रिकेट म्यानेजर विनोद दासले त्यसबेला यू१९ टोलीको प्रशिक्षण सम्हालेका थिए । विनोदको मुख्य प्रशिक्षणमा नेपालले दुई विश्वकप छनोट खेल्यो । तर दुवै अवसरमा विश्वकप पुग्न सकेन ।

सन् २०१७ को एसिया क्षेत्र छनोटमा नेपाल अफगानिस्तानसँग पराजित हुँदै बाहिरियो । अफगानिस्तानले २०१८ मा टेस्ट मान्यता प्राप्त गरेपछि छनोट खेल्नु परेन । २०१९ मा मलेसियामा भएको यू१९ विश्वकप एसिया क्षेत्र छनोटमा नेपाल प्रमुख दाबेदार थियो । तर नेपाल निर्णायक खेलमा वर्षाले साथ नदिँदा डीएल मेथडमा एक रनले स्तब्ध भयो ।

नेपालले दिएको २ सय ४८ रनको विजयी लक्ष्य पछ्याएको युएईले ३० ओभरमा १२२/३ को अवस्थामा वर्षाको कारण खेल रोकिएपछि एक रनले पराजित भएको थियो । त्यो एक रनको कारण नेपालले २०२० को विश्वकप खेल्न पाएन । २०२१ मा एसिया क्षेत्र छनोट नभएपछि पछिल्ला पाँच छनोटको प्रदर्शनमा युएई विश्वकप २०२२ खेल्यो । त्यही एक रन युएईलाई निर्णायक बनेको थियो । सन् २०१९ मा क्यान आएपछि विनोद दास क्रिकेट म्यानेजर बने ।

टमाटाको मुख्य प्रशिक्षकमा नेपालले पहिलो पटक २०१८ मा ऐतिहासिक ओडिआई मान्यता प्राप्त गर्यो । त्यसै वर्ष नेपालले आइसिसी विश्व टि२० एसिया रिजन क्षेत्र छनोट बी को उपाधि पनि जित्यो । डिभिजन २ मा करणले उक्त अविश्वसनीय इनिङ खेल्दा सिनियर टोलीमा उनी नै मुख्य प्रशिक्षक थिए । २०१८ को ओडिआई मान्यता होस् वा यस पटकको यू१९ विश्वकप दुवै नेपालले हारेको खेल जित्यो । २०१९ मा उमेश पटवाल आएपछि टमाटा मुख्य प्रशिक्षकबाट बाहिर भएका थिए ।

भनिन्छ क्रिकेटमा निरन्तर मिहिनेतसँगै भाग्य पनि चाहिन्छ । उत्कृष्ट टोलीले मात्रै जित निकाल्न सक्दैन । कहिलेकाहिँ भाग्यले पनि साथ दिनुपर्छ । २०१९ को एसिया क्षेत्र छनोट क्रिकेटमा भाग्य कति आवश्यक पर्छ नेपाललाई राम्रो उदाहरण हो ।

त्यसबेला यू१९ छनोट खेलेका १० खेलाडी (पवन सरार्फ, आसिफ शेख, कप्तान रोहित पौडेल, सन्दीप जोरा, भीम सार्की, प्रतिश जि.सी, राशिद खान, कुशल मल्ल, कमलसिंह ऐरी र सागर ढकाल) ले नेपालको सिनियर टोलीबाटै खेलिसकेका छन् । तत्कालिन कप्तान रोहित सिनियरको कप्तान बनिसकेका छन् । उक्त यू१९ टोलीबाट सिनियर टोलीमा खेल्न अब रित गौतम, हरि चौहान, सूर्य तामाङ र अभिषेक बस्नेत बाँकी छन् । अघिल्लो साता स्कटल्यान्ड र नामिबियाविरुद्ध घरेलु मैदानमा भएको सिरिजमा सूर्य टोलीमा परेपनि खेल्न भने पाएनन् ।

इतिहासकै उत्कृष्ट मानिएको यू-१९ टोलीले विश्वकप खेल्न पाएन । त्यसैपनि एक रनको हार धेरै पिडादायी हुन्छ । अझ त्यसमा उत्कृष्ट टोली हुँदा पनि खेल्न नपाउनुको पिडा घाउमा नुन छर्किनु जस्तै हो ।

उक्त एक रनको हारपछि नेपाल फर्किदा तत्कालिन प्रशिक्षक विनोद दासले भनेका थिए, ‘यूएईसँगको खेलमा हाम्रा पनि साना साना गल्ती थिए । हरेक दिन पानी परेपनि १०-१५ मिनेटमै सुक्थ्यो । त्यो दिन नै होला सायद पानी परेपछि सुकेन । हामीलाई भाग्ले नराम्रोसँग धोका दियो । राम्रो खेलेर मात्र पुग्दो रहेनछ । भाग्यले पनि साथ दिनु पर्नेरहेछ ।’

यसपटक विश्वकपमा छनोट भएपछि टमाटा नेपाली क्रिकेटको लागि लक्की चार्म रहेको प्रमाणित भएको छ । यूएईविरुद्ध खेलको दिन अजमानमा रहेको इर्डेन गार्डेन ओभलमा एक समय पनि पर्लाजस्तो पनि भएको थियो । विहानको समयमा आकाश पुरै कालो बादलले घेरिएको थियो । एक समय हल्का वर्षा पनि भयो । मौसम पूर्वानुमानका अनुसार दिउँसो वर्षा हुने देखाएको थियो ।

यदि पानी परेर खेल नभएको भए नेपाल पुन: विश्वकप पुग्नबाट बन्चित हुन सक्थ्यो । किनभने अंक तालिकामा समान अंक रहेपनि नेट रन रेटमा युएईमाथि थियो । नेपालको इनिङ ३५ ओभरमा चलिरहँदा सामान्य वर्षा भएको थियो । सुरुवात १९-३ को स्थितिमा गरेको नेपाललाई जति ओभर घट्छ त्यतिनै घाटा हुन सक्थ्यो । तर कालो बादल धेरै समय टिकेन । नेपालको दोस्रो इनिङसँगै कालो बादल पनि आकाशबाट हट्यो ।

युएईसँग बदला लिएपछि टमाटाले त्यो सन् २०१९ को टोली इतिहासकै उत्कृष्ट बताए । ‘मलाई अझै याद छ । २०१९ को कुरा हो । त्यो अहिले सम्मकै बलियो यू-१९ टोली हो । सन् २०१६ को विश्वकप खेलेको टोली औसत थियो । यिनीहरु पनि औसत नै छन् । तर हामीले यसपटक उपलब्ध खेलाडीबीच सन्तुलन बनाएका छौं । कसको के भूमिका छ भन्ने खेलाडीलाई थाहा छ ‘, टमाटाले भने ।

‘हामीले इतिहास फेरि रचेका छौं । सबै नेपालीको लागि खुसीको कुरा हो । मैले सुरुमै भनेको थिए । यो जित भनेको नेपाली समर्थकहरुको लागि हो भनेर । त्यसको लागि सबैलाई सर्वप्रथम धन्यवाद छ’’, टमाटाले जितपछि भने ।

कप्तान देव खनालले सुरुवात देखिनै टमाटा नेपाली क्रिकेटको लागि लक्की चार्म रहेको बताएका थिए । नभन्दै विश्वकपमा छनोट हुँदै उनी भाग्यमानी सावित भए । नेपालले एक समय खेल हार्ने देखिएको थियो । तर स्पिनर दीपेश कँडेल फिल्मी शैलीमा हिरो बने । जितको लागि १५ बलमा ८ रन चाहिँदा युएईका तीन लगातार विकेट लिँदै अविश्वसनीय रुपमा जित दिलाए । नेपाललाई भाग्यले पनि धेरै राम्रो साथ दियो । तीनै बल टर्न भए । त्यसैको कारण दुई बोल्ड र एक क्याच आउट भयो ।

‘बोर्डमा प्रतिस्पर्धात्मक स्कोर थियो । मलाई विश्वास थियो । खेलाडीहरुलाई पनि मैले त्यहिँ भनेको थिए । विश्वास सबैभन्दा ठूलो कुरा हो । लास्टमा आएर कँडेलले जुन म्याजिक (जादुमय) बल फ्याँल्यो । त्यो उत्कृष्ट थियो’’, टमाटाले भने ।

इनिङको तीन ओभर बाँकी थियो । कप्तान देव खनाल दीपेशलाई बलिङ दिने वा नदिने भन्ने दुविधामा थिए । बलिङ कसलाई दिने निर्णय लिन लामो समय लगाएका थिए । टमाटाले बाहिरबाट दीपेशलाई नै दिन आग्रह गरेपछि उनलाई थप सहज भयो ।

‘मैले आफ्नो अनुभव प्रयोग गरेको हुँ । तीव्र गतिका बलरलाई अलिकति लाग्यो पनि रन आउन सक्छ । तर स्पिनर जोखिम लियौं । विकेट पायो भने त पायो । भाग्यले तीन बल नै टर्न भयो । उसले ठाउँमा राख्यो । उसको कन्फिडेन्सलाई (आत्माविश्वास) सलाम गर्छु । तीन वटानै जादुमयी बल भयो’, दीपेशको अन्तिम ओभरबारे टमाटाले भने ।

जितपछि देवको जवाफ त्यहि नै थियो । ‘विश्वकपमा पुग्दा सर्वप्रथम मलाई विश्वास नै भएको छैन । जसरी हामीले क्रिकेट खेल्यौं । विश्वकपमा पुग्नी भनेर एउटा लक्ष्य लिएर आएका थियौं । विश्वकपमा नपुगेको ८ वर्ष भई सकेको थियो । जगत टमाटा गुरु हामीसँग हुनुन्थ्यो । वहाँ नेपाली क्रिकेटको लक्की चार्म हुनुहुन्छ । यसअघि मैले धेरै पटक भनेको छु’, उनले भने ।

देवले जितको सबै श्रेय प्रशिक्षक टमाटालाई दिए । ‘सबै खेलाडीले आफ्नो जिम्मेवारीमा गएर प्रदर्शन गरे । विशेष धन्यावाद जगत गुरु । वहाँलाई त म मिस गर्न सक्दिन । सुरुवात देखिनै वहाँले हामीलाई सुरुदेखि अन्तिम सम्म ब्याक गर्नु भयो । जगत गुरु आफैंमा मिराकल हुनुन्छ । नेपालको लागि धेरै गर्नु भएको छ । आज पनि वहाँको मिहिनेत काम लाग्यो र हामीले फेरि विश्वकप खेल्न पायौं’, उनले भने

टमाटाको शक्ति र इनर्जिलाई देखेर देवले झनै प्रंसशा गरे । ‘यो उमेरमा आएर वहाँको जुन इनर्जि लेभल छ । त्यो उत्कृष्ट छ । यो उमेरमा आएर वहाँजस्तो कसैले गर्न सक्दैन जस्तो लाग्छ मलाई । जसरी वहाँले हामीलाई ब्याक गर्नुहुन्छ । सबै कुरा एकदमै मिलाएर राख्नु भएको छ । सकै कुरा श्रेय जगत गुरुलाई जान्छ’, देवले भने ।

टमाटाको लागि विश्वकप नौलो कुरा होइन् । सन् २०१२ मा उनकै प्रशिक्षकमा यू१९ ले विश्वकप खेलेको थियो । उनैले पुन: नेपाललाई विश्वकपमा फर्काएका छन् । गत असोजमा राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) को मुख्य प्रशिक्षकबाट टमाटाले अनिवार्य अवकाश लिए । त्यसैबेला उनले राखेपबाट अवकाश लिएपनि आफू क्रिकेटमै रहने बताएका थिए ।

टमाटालाई यू१९ टोलीको जिम्मेवारी दिँदा प्रश्न पनि उठेका थिए । तर टमाटाले टोलीलाई विश्वकपमा पुर्याउँदै सबैको आलोनचा गर्नेको मुख बन्द गर्दिए । ‘अब मैले के भन्छु भने । मैले भन्दा पनि तपाईंहरुले हेर्नुभएको छ । दर्शक, क्यान र मिडियाहरुले जगत टमाटाको के योगदान गरेको छ भन्ने तपाईहरुले प्रमाणित गरेको छ । त्यसको लागि म धन्यवाद दिन चाहन्छु’, उनले भने ।

टमाटा नेपाली क्रिकेटमा स्वेदशी प्रशिक्षकमा सर्वाधिक सफलमा पर्दछन् । ऐतिहासिक ओडिआई मान्यता देखि तीन यू१९ विश्वकप जस्ता ठूला सफलता हात पारेका छन् । नेपाल विदेशी प्रशिक्षक विहीन हुँदा सिनियर टोली सम्हाल्ने पनि टमाटा नै हुन् । तीन दशक लामो समयदेखि नेपाली क्रिकेटमा प्रशिक्षकको रुपमा उनले जुन योगदान दिएका छन् । त्यो अतुलनीय छ ।