कप्तान कथन

राजु खड्का (नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका पुर्व कप्तान)

घर मेरो भैरहवा हो । १३ वर्षको उमेरदेखि क्रिकेट खेल्न थालेको थिएँ । स्कुलको मैदानमा आफ्नो उमेरका साथीहरुसँग खेलिन्थ्यो । जहाँ सिनियर दाईहरु पनि त्यहि मैदानमा अभ्यास गर्न आउथे । सिनियर दाई त्यति बेला वसन्त शाही, शंकर राना लगायतका थिए । अभ्यास गर्न आउँदा विकेटकिपरले कहिले काहिँ छाडेको बल मैले पछाडीबाट फाल्दिन्थे ।

म लगातार त्यहि गर्दा दाईले मलाई पहिलादेखि नै नियाल्नु भएको रहेछ । एक दिन दाईले बोलाएर तलाई क्रिकेट खेल्न मन लागेको छ भनेर सोधेपछि बलिङ गरे । तेरो एक्सन राम्रो रहेछ भोली देखि नियमित अभ्यास गर्न आउनु भन्नु भयो । अनि मेरो क्रिकेट यात्रा सुरुवात भयो । उहाँहरुले मलाई सिकाउन थाल्नुभयो । एक दुई वर्षमा धेरै सिके ।

राम्रो गर्न थालेपछि दाईहरुको तिरुपती क्रिकेट क्लबबाट खेल्न पाएँ । तिरुपतीबाट मैले धेरै प्रतियोगिता खेले । भैरहवाबाट बोर्डर नजिक भएको हुँदा धेरै त भारतमा खेल्थ्यौं । भारतमा धेरै राम्रा क्लब आउने हुँदा धेरै सिक्न पाइयो । अनि म रुपन्देहीबाट खेल्न थाले । २०५१ औं सालमा धनगढीमा भएको जय ट्रफी मैले पहिलो राष्ट्रिय प्रतियोगिताको रुपमा खेले । त्यसअघि क्लबमा मैले धेरै खेल खेलेको थिएँ । धेरै राम्रो पनि गरे ।

त्यतिबेला जय ट्रफीलाई नेशनल (राष्ट्रिय) प्रतियोगिताको रुपमा चिनिन्थ्यो । जुन प्रतियोगितामा रुपन्देहीले उपाधि जितेको थियो । त्यो बेला सायद  कप्तान जंगबहादुर थापा हुनुन्थ्यो । त्यसपछि निरन्तर राष्ट्रिय र घरेलु प्रतियोगिता खेलें । खेल्दै जाँदा म म्यान अफ द म्याच र सिरिज धेरै भएँ । व्यक्तिगत प्रर्दशन धेरै राम्रो भएको थियो । मैले धेरै अर्धशतक हाने । धेरै कीर्तिमान बनाएँ ।

२०५२ सालमा विरगन्जमा भएको राष्ट्रिय प्रतियोगितामा मैले सञ्जम रेग्मीलाई एकै ओभरमा पाँच छक्का प्रहार गरेको थिएँ । जनु एकै ओभरमा सर्वाधिक रन हान्ने राष्ट्रिय कीर्तिमान पर्दछ । त्यहि प्रतियोगितामा म कप्तान रहँदा कलैयाविरुद्ध १२ छक्का सहित १ सय ५७ रनको शतकीय इनिङ खेलेको थिएँ । जुन बेला राष्ट्रिय प्रतियोगितामा कीर्तिमान भएको थियो । त्यसपछि राष्ट्रिय टोलीको प्रशिक्षणमा बोलाईयो ।

प्रशिक्षणमा अलराउन्डरको रुपमा म सन् १९९६ मा नेपालले पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको रुपमा मलेसियामा एसिसी ट्रफि खेल्दा टोलीमा परे । म टोलीको प्रमुख बलर हुँदा ब्याटिङमा तल्लोक्रममा हिटरको भुमिका निर्वाह गरे । त्यसैले पनि ब्याटिङमा धेरै पालो आउदैन थियो । बलिङमा बंगलादेशविरुद्ध २ विकेट लिएका थिए । पप्पुवा न्युगिनीसँग पनि राम्रो गरे । समग्र प्रतियोगितामा धेरै राम्रो गरेको थिएँ ।

दुई वर्षपछि नेपालमा भएको एसिसी ट्रफिमा मलाई अप्रत्यासित रुपमा ओपनिङ पठाईएको थियो । नेपालले ओपनर खोजिरहेको थियो । त्यसमा ओपनर ब्याट्सम्यान कमजोर भएको हुँदा त्यति बेला अष्ट्रेलियन प्रशिक्षक थिए । उनले मलाई र गणेश शाहीलाई अभ्यासमा ओपनिङ गराए । अभ्यासमा गणेशले शतक हान्दा मैले जम्मा ३२ जति रन हानेको थिएँ । त्यसपछि गणेश शाही ओपनर पक्का भएका थिए ।

गणेशलाई तयार पारेपछि खेलमा त मलाई पो अप्रत्याशित रुपमा ओपनर पठाए । म मानसिक रुपमै तयार थिएन । त्यसैले रन बनाउन सक्ने कुरा पनि भएन । मैले मध्यक्रममा ब्याटिङ गर्थे । बलिङमा भने राम्रो गरे । त्यो प्रतियोगितामा हामीले सोचे जस्तो प्रर्दशन गर्न सकेनौं । ब्याटिङ राम्रो भएन । जुन आजसम्म पनि नेपाली टोलीको प्रमुख समस्या छ ।

सन् २००२ मा सिंगापुरमा भएको एसिसी ट्रफीमा म कप्तान भएँ । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्ष त्यसबेला एसिया कपमा छनोट भयौं । फाइनलमा यूएईसँग हारेपनि एसिया कपको टिकट काटियो । हामी धेरै खुसी भयौं । तर भारत र पाकिस्तानको युद्धको कारण त्योबेला एसिया कप नै भएन । एसिया कप खेल्ने सपना पूरा हुन सकेन । अहिलेसम्म नेपाल एसिया कपमा छनोट हुन सकेको छैन । त्यो नेपाली क्रिकेटको कालो दिन मान्छु । धेरै मिहिनेत गरेर त्यहाँसम्म पुगेका थियौं । त्यो बेला अनुभवी खेलाडी हुने कुरा भएन । मैले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको रुपमा एसिसी ट्रफी र तीन दिवसिय खेल नै बढी खेले ।

उतिबेला सेवा सुविधा पनि हुँदैन थियो । नेपालको लागि खेल्नुपर्छ भनेर सधैं मन लगाएर  खेलियो । आजको जस्तो मनि माइन्डेड (पैसाको लागि) भएर खेलिदैन थियो । एसिया कप खेल्न नपाएपछि हामी एसिसी ट्रफीमै सिमित रह्यौं । हामी तीन दिवसिय खेल खेल्यौं । यूएईमा हामी बराबर हुँदा नेपालमा जित्यौं । मलेसिया पनि नेपाल खेल्न आएको थियो र हामीले जित्यौं ।

नेपालमै इमर्जिङ नेशन प्रतियोगिताको नाम भएको खेलमा सन् २००३ मा भुटान र माल्दिभ्ससँग खेलेका थियौं । जुन हामीले जित्यौं । त्यहि क्रममा मैले भुटानविरुद्ध नेपालको लागि पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय शतक हाने । त्यो शतक मैले ५० बल जतिमा हानेको थिएँ होला । त्यसबेला पछिल्लो ५० रन मात्र १३ बलमा अर्धशतक पुरा गरेको थिएँ । सन् २००४ सम्म खेले । त्यसपछि भने खेलिन । हालसम्म मैले औपचारिक सन्न्यास चाहिँ लिएको छैन । अहिले प्रशिक्षकको रुपमा छु । सम्रगमा क्रिकेट करिअरमा अलराउन्ड प्रर्दशन गरें।

सुरुमा हाम्रो शीर्षक्रमका ब्याट्सम्यान ३२–३५ ओभर सम्म खेल्ने तर रन नै नबनाउने । स्कोर बोर्डमा १ सय रनको हाराहारीमा योगफल मात्र बन्ने । त्यो अवस्थामा रनरेट बढाउनु पर्ने दबाब हुन्थ्यो । मैले आक्रामक रुपमा रन जोड्नु पर्ने हुन्थ्यो । धेरै जसो अवस्थामा ३०–४० रन हानेर फर्किन्थे । टोलीले सम्मानजक योगफलसम्म पुग्थ्यो ।

एसिया कप छनोट हुनुनै मेरो कप्तानीको उत्कृष्ट क्षण र ठूलो सफलता मान्छु । एसिया कप खेल्न नपाउनु मेरो कप्तानीको अधुरो सपना पनि रह्यो । २०६० सालमा काठमाडौंमा भएको विरेन्द्र मेमोरियल राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता भएको थियो । करीअरमा मैले यति एरअरलाइन्स, महाबीर क्लब र तिरुपति क्लबाट क्रिकेट खेले ।

सन् २००१ म नेपालले आइसिसीको पहिलो प्रतियोगिताको रुपमा क्वालिफायरको लागि मेरो कप्तानीमा टोली घोषणा भएको थियो । तर पनि भिसा नपाएको कारण क्यानडा जान पाइन । मसहित कुश गुरुङ, राजकुमार प्रधान र विरेन्द्र शाह भिसा नपाएर क्यानडा जान पाएका चार जना खेलाडी थियौं । यसमा संघको गल्ती थियो । हाम्रो थिएन ।

आइसिसिको पहिलो प्रतियोगिता त्यो पनि कप्तानलेनै भिसा नपाएर खेल्न नपाउनु । त्यति बेला साह्रै नरमाइलो लाग्यो । गल्ती के भएको थियो र भिसा किन पाइएन भन्ने कसैले भनेनन् । सबै भन्दा दुखद कुरा यहि पर्छ । त्यो बेला भारतको दिल्ली पुगेर भिसा लगाउनु पर्थ्यो । संघले हामीलाई सर्वसाधरणलाई जस्तै दिल्ली पठाएको थियो ।

नेपाली क्रिकेटमा अहिले पनि मलाई सम्मानजनक नामले हेर्छन् । क्रिकेट खेलेर आफ्नो रहर पुरा गरे । जहाँ जान्छु त्यहाँ पूर्वकप्तान भनेर मान सम्मान गर्छन् । मैले क्रिकेटबाट पाएको कुरा यहिनै हो । त्यो बेला क्रिकेटमा खासै लगानी हुदैन थियो । त्यो बेला हामी आफैले सबै कुराको व्यवस्था गर्नुपर्ने थियो । त्यो बेला हामी पैसाको लागि खेलिने थिएन । खेलेर पैसा कमाउने भन्ने परको सोच थियो । हामी देशको लागि खेल्थ्यौं ।

नेपाली क्रिकेटलाई माथि पुर्याउने नै एकमात्र सपना रहन्थ्यो । अहिले राम्रो गरे भविष्यमा राम्रो प्रतियोगिता खेल्न पाइन्छ भनेर मनैदेखि देशलाई सम्झेर खेलियो । खेलमा सधैं रमाईयो । अहिले राम्रो गर्न सक्यौं भने पछि टेष्ट टोलीसँग खेल्न पाइन्छ भन्ने सपना हुन्थ्यो । म जतिपनि खेलें देशलाई सम्झेर खेलें  त्यो समयमा नै ओडिआई मान्यताको सपना देखेर खेलेको थियौैं ।

पछिल्लो समय खेलाडीमा मनोमानी धेरै बढ्न थालेको छ । यस्तो देख्दा दुख लाग्छ । घरेलु प्रतियोगिता शुन्य जस्तै छ । त्यसैले अब माथिल्लो स्तरमा पुग्न हामीलाई गाह्रो हुन्छ । सन्दीप लामिछाने चितवनबाट निस्कियो । घरेलु प्रतियोगिता नभएपछि सन्दीप लामिछाने जस्ता अन्य प्रतिभा अब भएपनि माथि आउन सक्दैनन् । हुन त सपना ठूलो नै देख्नुपर्छ, तर अहिले मेरो विचारमा हामीले टेष्ट सपना देख्ने समय होइन । हामी ओडीआईमा कसरी राम्रो गर्ने भनेर ध्यान दिनुपर्छ ।

नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका कप्तानहरुको संस्मरण समेट्ने क्रममा हाम्रो खेलकुदले सबै कप्तानहरुको खेल जीवन प्रतिविम्बित गर्ने प्रयास गर्नेछ । यो लेख हाम्रो खेलकुदका भुपेन्द्र जिसीले कुराकानीका आधारमा तयार पारेका हुन् । यसअघि अन्य कप्तानहरुको संस्मरण पढ्न यहाँ थिच्नुहोस ।