सुबास हुमागाईं, काठमाडौं

फरवार्ड सावित्रा भण्डारी आफ्नो नाम भन्दा बढी उपनामले परिचित छिन् । नेपाली फुटबलमा एकपछि अर्को इतिहास लेख्दै आएकी उनी फुटबल वृत्तमा ‘साम्बा’ नामले परिचित छिन् । सानैदेखि आफ्नो नामभन्दा उपनामले परिचित उनी लमजुङको सिम्पानीस्थित पाम्चोक गाउँमा ‘माइली’ का रुपमा चिनिन्थिन् ।

देश-विदेशमा साम्बा नामले चिनिने सावित्रालाई आजपनि गाउँ पुग्दा छरछिमेकमा माइली भनेरै बोलाउँछन् । उनलाई बोलाउने नाम नफेरिएपनि, जन्मथलोमा उनको पहिचान बदलिएको छ ।

सावित्राले लमजुङदेखि काठमाडौं यात्रा तय गर्दा उनको उपनाम र पहिचानसँगै गाउँमा महिलालाई हेर्ने दृष्टिकोणमा पनि बदलाव आएको छ । सावित्राले यो यात्रामा निकै संघर्ष गर्नुपर्यो । प्रस्तुत छ सावित्राको संघर्षपूर्ण यात्राको चरणबद्ध ८ फरक पाटो ।

१. परिवार भित्रको संघर्ष

कुनै समय थियो, सावित्रा घरबाहिर खेल्न जाँदा गाउँलेहरुले उनको आमा(बुबालाई आफ्नो छोरीलाई घरभित्र राख्न दबाब दिन्थे । सावित्राले गाउँमा रहेका अन्य केटाहरुसँग खेल्दा गाउँ र गाउँलेको इज्जत जाने भन्दै पटक पटक सावित्राको आमा(बुबाले गाउँलेको खप्की खानुपर्यो । तर जब्बर सावित्रालाई न गाउँलेको भनाइले रोक्यो, न आफ्नो अभिभावकको उनलाई रोक्ने कमजोर प्रयासले नै ।

घरका ६ सन्तानमध्य सावित्रा माइली हुन् । जेठी दिदीले सावित्रा सानै हुँदा विवाह गरेपछि घरको जेठो सन्तानको रुपमा ‘माइली’ ले घरायशी काम पनि गर्नुपर्यो । घर खर्च चलाउन बुबा एक्लै जागिरे भएपछि आमालाई घरधन्दामा सघाउने जिम्मेवारी नै सावित्राको काँधमा आएको थियो ।

घर र गाउँमा नाम माइली भएपनि सावित्रा ‘माइलो’ बनेकी थिइन् । गाउँघरमा ‘पुरुष’ले गर्नुपर्ने भन्ने गोरु जोत्ने देखि खेताला लाग्ने काममा सावित्राले नै घरको प्रतिनिधित्व गर्ने गर्थिन् । ‘पर्म लाउने’ काम अर्थात् एक अर्काको खेतमा काम गरेर आलो पालो खेतीको काम गर्न घरबाट उनी नै जाने गर्थिन् । आफ्नो घरबाट यो सम्भव भएपनि गाउँलेको सामुन्ने १४ वर्षको उमेरमा उनलाई निर्णयमा अडिग रहन सहज थिएन । तर उनको अडानसामु कसैको केहि चलेन ।

२. गाउँ र गाउँले सँगको संघर्ष

सुरुमा उनले गोरु जोत्दा घरबाट भन्दा गाउँलेबाट नै समस्या आयो । छोरीले बारी जोत्दा जमिन भासिन्छ भनेर उनको परिवारलाई त्यसो हुन नदिन दबाब नआएको होइन । तर सावित्राले जिद्दी गर्दै गोरु जोतेर छाडिन् । महिनौं बित्दा पनि जमिन नाभासिएको देखाउँदै उनले आफूलाई प्रमाणित गरिन् । आफ्नो घरको पर्म लाउने भएसँगै घरबाट एक हाल गोरु किनेरै उनी गाउँमा अन्यको बारी पनि जोत्न थालिन् ।

घरायशी कामबाहेक सावित्रा खेलकुदमा पनि उत्तिकै रुची राख्ने गर्थिन् । गाउँघरमा फुटबल खेल्ने उनी राष्ट्रपति रनिङ शिल्डमा भलिबल र एथलेटिक्सकी पनि खेलाडी थिइन् । उनले आफ्नो क्षेत्रको प्रतिनिधित्व गर्दै पदक पनि जितेकी छिन् । तर सावित्राको जीवनमा फुटबल नै टर्निङ पोइन्ट बन्न पुग्यो ।

३. एपिएफ प्रवेशको संघर्ष

गाउँमा केटाहरुसँग फुटबल खेल्ने उनलाई लमजुङको घलेगाँउमा भएको एक प्रतियोगितामा देखेपछि रेफ्री शुक्र तामाङले काठमाडौं जान सल्लाह दिए । स्थानीय प्रतियोगितामा रेफ्री गर्न आएका तामाङ उनको खेलबाट निकै प्रभावित भएका थिए ।

२०७० सालमा एसएलसी सकिएपछि सावित्रा उनै तामाङको सहयोगमा एपिएफ क्लब प्रवेश गर्न सफल भइन् । एपिएफ पुगेपछि सुरुवातमा भलिबल टोलीमा समेत खेलेकी उनी राष्ट्रिय फुटबल टोलीमा परेपछि भने आफ्नो लक्ष्य सोझो बनाइन् ।

४. राष्ट्रिय टोलीमा स्थान बनाउने संघर्ष

त्यसबेला फरवार्ड जमुना गुरुङ घाइते भएकाले सावित्रालाई एपिएफ र राष्ट्रिय टोली दुवैमा प्रभाव जमाउने अवसर जुरेको थियो । सन् २०१४ को साफ महिला च्याम्पियनसिपमा उनी प्रशिक्षक ध्रुव केसीको रोजाइमा परिन् । २०७१ कार्तिकमा भएको उक्त प्रतियोगिताको भुटानविरुद्ध पहिलो खेलमा बेन्चबाट मैदान छिरेको ४ मिनेटमै सावित्राले गोल गरिन् । त्यसपछि उनले पछि फर्केर हेर्नु परेन ।

त्यसपछि नेपाल फर्केर घरेलु लिगमा एपिएफका लागि खेल्दै उनले राष्ट्रिय टोलीमा पनि आफ्नो पहिलो रोजाइमा आफ्नो स्थान पक्का गरिन् । १२ औं दक्षिण एसियाली खेलकुदमा रजत जित्दा टोली भारतसँग फाइनलमा स्तब्ध हुन पुगेको थियो । त्यसयता महिला साफ च्याम्पियनसिप र १३ औं सागमा नेपाल लगातार उपविजेता बन्दै आएको छ । अन्य मैत्रीपूर्ण प्रतियोगिता समेत सावित्राले राष्ट्रिय टोलीबाट ४५ खेल खेल्दै ४४ गोल गरेकी छिन् ।

घरेलु फुटबलमा उनले गोल गरेको तथ्यांक यकिन छैन । तर उनले खेलेको प्रतियोगितामा सर्वाधिक गोलकर्ताको उपाधि बिरलै अरुको नाममा गएको छ । एन्फाले आयोजना गरेको अधिकांश आधिकारिक प्रतियोगितामा उनी नै सर्वोत्कृष्ट घोषित हुँदै आएकी छिन् ।

५. विदेशी लिग प्रवेशको संघर्ष

नेपालमा आफूलाई पटक पटक प्रमाणित गरेकी सावित्राले देशबाहिर खेल्न भने लामो प्रतीक्षा गर्नुपर्यो । साफ च्याम्पियनसिपमा उनको प्रदर्शनबाट प्रभावित भएर सावित्राले माल्दिभ्सको फुटसल लिगमा खेल्ने अवसर पाइन् ।

नयाँ परिवेश र नयाँ खेल शैलीमा उनलाई खेल्न कठिन त थियो, तर उनले पाएको अवसरको भरपुर सदुपयोग गरिन् । पहिलो सहभागितामै सावित्रा माल्दिभ्स एअरपोर्ट कम्पनिबाट खेल्दै उत्कृष्ट खेलाडी बनिन् ।

अर्को प्रतियोगितामा सावित्रासँगै अनिता बस्नेतले पनि माल्दिभ्स यात्रा तय गरिन् । सावित्राले उक्त प्रतियोगितामा पनि आफ्नो वर्चस्व कायम राख्दै सर्वाधिक गोलकर्ताको उपाधि जितिन ।

माल्दिभ्समा फुटसल खेलेर सुरु भएको उनको अन्तर्राष्ट्रिय लिगको यात्रा सन् २०१९ मा भारतीय लिगमा जोडियो । सन् २०१८(१९ सिजनका लागि सेथु फुटबल क्लबमा अनुबन्धित सावित्राले उत्कृष्ट प्रदर्शन गरिन् । सेथुलाई च्याम्पियन बनाउने क्रममा सावित्राले ३ ह्याट्रिकसहित १५ गोल गरिन् । फाइनलमा २ गोल गर्दै प्लेयर अफ द म्याच चुनिएकी उनलाई दोस्रो सिजनका लागि अनुबन्धन गर्न तछाडमछाड नै भयो ।

२०१९/२० सिजनका लागि गिकुलम केरला पुगेकी सावित्राले यसपटक १६ गोलका साथ सर्वाधिक गोलकर्ता बन्दै गोकुलमलाई पनि च्याम्पियन बनाइन् ।

६. चोटबाट पुनरागमनको संघर्ष

लगातार उत्कृष्ट प्रदर्शन गरिरहेकी सावित्राको राष्ट्रिय लिगका दौरान तीन वर्षअघि घुँडामा गम्भीर चोट लाग्यो । दायाँ खुट्टाको एसिएलमा चोट बोकेकी सावित्राको शल्यक्रियाका लागि तत्कालिन एन्फा नेतृत्वले कतार फुटबल संघको सहयोग माग्यो । केही महिना प्रतीक्षा गर्नु परेपनि कतारको उपचार र सावित्राको आत्मविश्वासले पुनरागमनको बाटो सम्भव भएको थियो ।

झन्डै डेढ वर्ष चोटबाट फर्कन संघर्षका क्रममा उनी अधिकांश समय कतारमा नै रहिन् । विश्व स्तरीय अस्पेटारमा शल्याक्रिया र रिह्याब गरेपछि सावित्रा मैदान फर्कने तयारीका साथ नेपाल आएकी थिइन् । उनले राष्ट्रिय लिगमार्फत सुखद पुनरागमन पनि गरिन् । पहिलो चरण सकिएपछि विश्राम भएको लिग दोस्रो चरणमा नयाँ कार्यसमितिले गर्न नसक्दा एपिएफ पुरानो नतिजाकै आधारमा च्याम्पियन घोषित भयो ।

७. भारतमा प्रमाणित गर्नुपर्ने संघर्ष

राष्ट्रिय लिग, साफ च्याम्पियनसिप हुँदै आफ्नो फिटनेस प्रमाणित गरेकी सावित्रालाई गोकुलमले विश्वास गरेपछि उनी पुनस् भारत प्रस्थान गरिन् । तर चोटअघि लगातार च्याम्पियन बनेको छवी कायम राख्ने चुनौती उनीसामु थियो ।

यसपटक क्लबले अफ्रिकी फरवार्डलाई पनि टोलीमा समावेश गरेका कारण उनलाई पहिलो रोजाइमा स्थान बनाउन संघर्ष गर्नु थियो । तर सावित्राले आफ्नो मिहिनेत निरन्तर कायम राखिन् र पुनस् एकपटक आफूलाई प्रमाणित गरिन् । यसपटक पछिल्ला प्रदर्शनभन्दा पनि राम्रो ।

सावित्राले गोकुलमलाई च्याम्पियन बनाउने क्रममा १० खेलमा २९ गोल गरिन् । उनी सर्वाधिक गोलकर्तासहित ५ खेलमा प्लेयर अफ द म्याच समेत घोषित भइन् ।

८. युरोपको सपना पूरा गर्ने संघर्ष

भारतीय लिगमा एकपछि अर्को उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने क्रममा विदेशी क्लबको नजर उनीमाथि पर्न थालिसकेको थियो । खेलपछि विभिन्न देशबाट आएका क्लब प्रतिनिधि र एजेन्टले उनलाई भेट्न चाहन्थे । तर उनी हाललाई लिग जित्ने लक्ष्यमा केन्द्रित रहेको बताउँथिन् ।

सावित्राको व्यवस्थापन टोलीलाई दैनिकजसो विभिन्न एजेन्टको खबर आउँथ्यो । नेपालमै रहेका कहिले पनि उनलाई विदेश लाग्ने ढाडस दिए, तर सावित्रालाई लिग जित्नु थियो । गोकुलमलाई उपाधि दिलाएर नेपाल फर्किएपछि उनलाई पुरुष टोलीका प्रशिक्षक भिन्सेन्जो अल्बर्टो अनेसेले एक एजेन्टसँग सहकार्य गर्न भने ।

बेलायत निवासी लिन्डीवे ग्वेन्यासँग उनले सहकार्य गर्ने निर्णय लिइन् । त्यसपछि उपलब्ध विकल्पमध्य हापोएल रानानालाई सावित्राले आफ्नो लागि उपयुक्त रहने निर्णय गरिन् । क्लबको योजना सुनेर प्रभावित उनले अन्तत: युरोपेली फुटबल खेल्ने यात्रा सुरु गरेकी छिन् । युरोप पस्ने संघर्ष पूरा भएको छ, तर उनको लक्ष्य ठूलो छ । आउने दिनले उनको संघर्षको प्रतिफल कस्तो हुन्छ बताउने नै छ ।